بازار فرابورس و تقسیم وظایف

ارکان بازار سرمایه

بازار فرابورس و تقسیم وظایف

بر اساس قانون بازار اوراق بهادار که در آذرماه سال 1384 به تصویب رسیده، وظایف متعددی برعهده بازار بورس اوراق بهادار است که مهمترین آن نظارت بر بورس‌های مختلف است.

وظیفه هر بورس هم فراهم کردن بستری مناسب برای معامله نوع خاصی از دارایی‌هاست. بسته به دارایی مورد معامله در هر کدام از آن‌ها، به 4 گروه دسته‌بندی می‌شوند:

1-اوراق 2- کالا 3- انرژی 4 –ارز

بورس اوراق بهادار
بورس اوراق بهادار بازاری متشکل و رسمی است که در آن دارایی‌های مالی مثل سهام، اوراق مشارکت و … تحت ضوابط خاص و معین معامله می شوند. بیشتر سرمایه گذاران در این بخش از بورس فعال هستند.
ویژگی بارز بورس اوراق بهادار شرایط پذیرش شرکت‌هاست. بطوری که پذیرش شرکت‌ها در بورس اوراق بهادار نیازمند رعایت شرایط و استاندارهای خاص سازمان بورس است.
شرکت‌های سهامی عام تا شرایط مد نظر سازمان بورس را نداشته باشند نمی‌توانند وارد بورس شوند. این استاندارها و الزامات خاص سازمان بورس باعث شده که شفافیت اطلاعاتی در این بازار نیز نسبت به سایر بازارها بیشتر باشد.
البته شرکت‌هایی که امکان ورود به بازار بورس اوراق بهادار را ندارند، می‌توانند وارد بازار فرابورس شوند.
شرایط ورود به فرابورس راحت‌تر است و از این جهت شفافیت اطلاعات در آن کمتر و بنابراین ریسک معاملات در آن بیشتر است. با این حال اگر شرکتی در فرابورس فعالیت داشته باشد، می‌تواند نظر مثبت سازمان را جلب کند و بعد وارد بازار بورس شود.

بورس کالا
بورس کالا , بازار متشکل و منسجمی است که تعداد زیادی از عرضه‌کنندگان, کالای خود را عرضه و کالاک مربوطه پس از بررسی‌های کارشناسی و قیمت‌گذاری توسط کارشناسان آن بازار به خریداران عرضه می‌شود. در اين بورس‌ها, معمولاً کالاهای خام و فرآوری‌نشده مانتد قلزات؛ پنبه, گندم, برنج و. داد و ستد می‌شوند. یکی از مزایاک بورس کالا. حضور نهادهای نظارتی و تنظیم‌گری است که تمامی تولیدکنندگان؛ مصرف‌کنندگان و تجار کالا با حضور این نهادها, از مزایای مترتب بر قوانین و مقررات حاکم بر بورس برخوردار می‌شوند. به طور کلی, شرکت‌کنندگان در بورس کالا به دو دسته تقسیم می‌شوند. دسته اول کسانی هستند که می‌خواهند از ريسك نوسان قیمتها در امان باشند و در بورس‌های کالاء به شناخته می‌شوند, مانند تولیدکنندگان کالاء (Hedger) عنوان خطریوش مصرف‌کنندگان عمده و. . دسته دوم, بر خلاف گروه اول کسانی هستند که از نوسانات قیمت استفاده کرده و سود خود را حداکثر می‌کنند.

بورس انرژی
ایران به عنوان یکی از بزرگترین کشورهای تولیدکننده نفت و گاز و دارنده یکی از بزرگترین ذخایر و منابع هیدروکربوری جهان شناخته می‌شود. از سوی دیگر با توجه به رویکرد مطرح در سند چشم انداز ١٤٠٤ در ارتقاء جایگاه جمهوری اسلامی ایران به کشور اول منطقه از لحاظ اقتصادی، سیاسی ، علمی و … لزوم تاسیس بازاری متشکل جهت کشف قیمت و معامله نفت به عنوان یک کالای استراتژیک در منطقه بیش از گذشته احساس و همین موضوع زمینه ساز طرح قیمت گذاری نفت در داخل کشور شد .از آنجا که یکی از بهترین و شفاف‌ترین مکانیزم‌های قیمت گذاری محصولات، عرضه آنها در بورس می‌باشد، در اوایل دهه ٨٠ایده تاسیس بورسی برای انجام معاملات نفت طی فرآیندی مشترک میان وزارتخانه های نفت و اقتصاد شکل گرفت. در فاز نخست برای محقق شدن این ایده در اواخر بهمن ١٣٨٦ مبادلات فرآورده های نفت و پتروشیمی در بازار سرمایه آغاز گردید. از سویی با وجود زیرساخت‌های موجود در صنعت برق کشور که آن را از کشورهای منطقه متمایز می‌سازد، همزمان با فعالیت‌ها در راستای شکل گیری بورس نفت، لزوم راه اندازی بورس برق در ادامه توسعه بازار برق کشور احساس شد.

شرکت مدیریت فناوری بورس تهران

تاریخچه بورس در ایران تقریباً می‌توان گفت سابقه‌ای 55 ساله دارد. در اردیبهشت ماه سال 1345 بود که قانون ایجاد و تأسیس بورس اوراق بهادار در مجلس شورای ملی تصویب شد و زمینه‌ای مناسب برای تأمین مالی فعالیت‌های صنعتی در کشور فراهم گردید. پس از تصویب قوانین مربوط به تاسیس بورس اوراق بهادار ایران کار خود را از بهمن ماه سال 1346 به طور جدی آغاز کرد. اولین شرکت‌هایی که با پذیره نویسی در صحن بورس پا گذاشتند بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران، شرکت نفت پارس، اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه و اوراق قرضه عباس‌آباد بودند.

تا سال 1384 قانون مصوب مجلس ملی در سال 1345 نافذ بود و مدیریت بورس اوراق بهادار بر طبق همان قانون ادامه داشت. طبق قانون مصوب سال 1345 مجلس شورای ملی، اداره بورس بر عهده سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار تهران به عنوان شخصیتی حقوقی، مستقل و غیر انتفاعی قرار بود. این سازمان در واقع تنها رکن اجرایی در بورس ایران به شمار می‌آمد.

اداره این سازمان به عهده یک هیئت مدیره هفت نفره بود که ایشان نیز توسط مجمع عمومی اعضا انتخاب می‌شدند. دبیرکل نیز به‌عنوان بالاترین مقام اجرایی بورس توسط هیئت مدیره انتخاب می‌‌شد. در این میان مسئولیت نظارت بر فعالیت سازمان هم بر عهده شورای بورس،‌ قرارداشت.
این سازو کار تا سال 1384 ادامه داشت تا اینکه با توجه به تغییرات در ساختار بورس کشور و نیازی که به اصلاحات در این حوزه دیده می شد قانون بورس تغییرات ساختاری مهمی را به خود دید و قانون جدید در همان سال به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.

ارکان تشکیلات بازار اوراق بهادار در قانون جدید

1.شورای عالی بورس و اوراق بهادار:

هر سیستمی نیازمند مرکزی است تا سیاست های کلان آن را مشخص کرده و از آن صیانت کند و این وظیفه در سیستم بورس ایران بر عهده شورای عالی بورس و اوراق بهادار است.

با توجه به آنچه گفته شد، مسائلی همچون تصویب سیاست کلان بازار، اتخاذ تدابیر لازم برای ساماندهی و توسعه بازار اوراق بهادار، نظارت براجرای قانون و تعیین سیاست و خط‌ مشی بازار اوراق بهادار در قالب سیاست‌های کلی نظام و قوانین و مقررات مربوطه از وظایف این شورا به حساب می‌آید.

به دلیل اهمیت بورس در سیاست های اقتصادی کلان کشور، ریاست این شورا به عهده وزیر امور اقتصاد و دارایی گذاشته شده است. در کنار وی وزیر صمت (صنعت، معدن، تجارت)، رئیس کل بانک مرکزی، رؤسای اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران، اتاق تعاون، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار(به عنوان دبیر شورا و سخنگوی سازمان)، دادستان کل کشور یا معاونش نماینده کانون‌ها و سه خبره مالی از بخش خصوصی با مشورت تشکل‌های حرفه‌ای بازار اوراق بهادار و یک نفر خبره منحصراً از بخش خصوصی به پیشنهاد وزیر مربوطه، اعضای شورا را تشکیل می‌دهند.

2.سازمان بورس و اوراق بهادار(سبا):

به دلیل گسترده بودن مسئله نظارت و شفافیت در بورس و اهمیتی که در این مسئله وجود داشت سازمان بورس و اوراق بهادار به عنوان یک نهاد در کنار سازمان و براساس قانون جدید بازار اوراق بهادار، ایجاد شد تا زیر نظر شورای عالی بورس به مسائلی همچون نظارت بر اجرای قوانین و مقررات، تنظیم و تدوین مقررات و انجام دیگر وظایف تعیین‌ شده در ماده 7 قانون مربوطه بپردازد.

برخلاف شورای عالی که اکثر اعضای آن از مقامات بلند پایه ی سیاسی و اقتصادی کشور تشکیل شده‌اند، سازمان بورس و اوراق بهادار یک نهاد غیردولتی وخصوصی محسوب می شود که اعضای هیئت مدیره 5 نفره آن از افراد دارای حسن شهرت و با تجربه است و تغییرات قانون جدید فقط به تغییرات در نهاد های نظارتی بسنده نشد، بلکه در بورس تهران نیز تغییراتی ایجاد شد و از سازمانی عمومی و غیر انتفاعی به شرکت سهامی عام انتفاعی تغییر حالت داد.

خدمات اجرایی سازمان اوراق بهادار تهران شامل، موارد زیرمی‌شود:

1. تشکیل، سازماندهی و اداره بورس اوراق بهادار

2.پذیرش اوراق بهادار

3.وضع و اجرای ضوابط حرفه‌ای و انضباطی برای اعضاء

4.تعیین وظایف اعضاء و نظارت برفعالیت آنها

5. نظارت برحسن انجام معاملات اوراق بهادار پذیرفته شده

6.تهیه، جمع‌آوری، پردازش و انتشار اطلاعات

7.نظارت بر فعالیت ناشران اوراق بهادار پذیرفته شده

همچنین هفت عضو هیئت مدیره، توسط مجمع عمومی به مدت دو سال انتخاب می شوند و اعضای هیئت مدیره نیز از بین خود فردی را به عنوان مدیر عامل شرکت انتخاب می‌کنند.

در یک نگاه کلی سیستم نظارت در بورس ایران، به شرح زیر است :

· شورای عالی بورس و اوراق بهادار بر سازمان بورس و اوراق بهادار نظارت دارد.

· سازمان بورس نیز بر شرکت‌ بورس و اوراق بهادار و شرکت‌های بورس کالا، سپرده‌گذاری مرکزی، بورس انرژی نظارت می کند.

· نظارت بر روی شرکت‌های تأمین سرمایه، شرکت‌های سبدگردان، شرکت‌های مشاوره سرمایه‌گذاری، شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی، موسسه‌های رتبه‌بندی، ناشران بورسی، ناشران فرابورسی، کانون نهادهای سرمایه‌گذاری، کانون سرمایه‌گذاران، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، شرکت‌های هلدینگ و حسابرسان معتمد بر عهده سازمان بورس قرار دارد.

لازم به ذکر است که در حال حاضر چهار بورس، تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار در ایران در حال فعالیت است:

1.بورس اوراق بهادار تهران:

درباره وظایف شرکت بورس و اوراق بهادار تهران توضیحات لازم ارائه گردید.

نشانی سایت سازمان بورس و اوراق بهادار www.tse.ir است .

2.فرابورس ایران:

تأسیس این بازار به آبان ماه سال 1387 بر می‌گردد، از جمله اهداف آن بهره‌گیری صنایع تازه تاسیس از منابع مالی بازار، تنوع بخشی به اوراق بهادار قابل معامله، افزایش مشارکت‌های مردمی همچنین افزایش سهم دارایی‌های مالی در سبد سرمایه‌گذاری می باشد. از جمله ویژگی‌های بازار فرابورس، تسهیل رویه‌های پذیرش و انجام معاملات اوراق بهادار در این بازار در مقایسه با بورس اوراق بهادار تهران است.

بازار فرابورس ایران، فرصتی بسیار خوب برای بنگاه‌های اقتصادی نو پاست، زیرا این بنگاه‌ها با کسب حداقل شرایط و در سریع‌ترین زمان به این بازار وارد شده و از تمام مزایای شرکت‌های پذیرفته شده در بازار اوراق بهادار سود می برند. در آخرین وضعیت منتشر شده، 8 بازار و تابلوی معاملاتی شامل: بازارهای اول، دوم و سوم، پایه زرد، پایه نارنجی و پایه قرمز، بازار ابزارهای نوین مالی و بازار شرکت‌های کوچک و متوسط‌ در فرابورس‌مشغول‌ به‌ فعالیت هستند.

در بازار ابزارهای نوین مالی معاملات در موارد زیر انجام می‌شود:

· صندوق‌های سرمایه‌گذاری زمین و ساختمان

· صندوق سرمایه‌‌گذاری قابل معامله ( ETF )

· صندوق‌های جسورانه ( VC )

· اوراق تامین مالی استاندارد

· اسناد خزانه اسلامی

· اوراق تسهیلات‌مسکن (تسه)

آدرس اینترنتی شرکت فرابورس ایران ( www.ifb.ir ) است.

3.بورس کالای ایران:

از مهر ماه سال 1386 فعالیت خود را در کشف قیمت و فقدان تضمین‌های لازم برای معامله‌گران با هدف حذف نارسایی‌ها در بازار سنتی، نوسانات کاذب، عدم شفافیت آغاز کرده و قرار ­ دادهای آتی در آن معاملات انواع محصولات صنعتی و معدنی، فرآورده‌های نفت، پتروشیمی، کشاورزی و ابزار ­ های مشتقه می‌باشد.

نشانی اینترنتی شرکت بورس کالای ایران ( www.ime.co.ir ) است .

4.بورس انرژی ایران:

آخرین و ن و پا ترین این شرکت ها بورس انرژی ایران است که در تیر ماه سال 1391 به‌عنوان چهارمین بورس رسمی کشور تأسیس گردیده است. بورس انرژی دارای سه بازار فیزیکی مشتقه و فرعی می باشد که در آن حامل‌های انرژی و اوراق بهادار مبتنی بر حامل‌ انرژی مورد داد‌ ­­­­­ و ­ ‌ستد قرا ر می گیرد.

نهاد مالی و انواع آن

سرمایه‌گذاری این روزها یکی از دغدغه‌های اصلی اقشار مختلف جامعه می‌باشد که می خواهند سرمایه خود را در بلند‌مدت افزایش دهند. هر فردی که قصد دارد تا بخشی از سرمایه خود را وارد بازار بورس یا سایر بازارهای مالی کند، نیاز به آموزش‌های لازم برای انجام معاملات و کسب مهارت و آگاهی در این زمینه دارد اما عده‌ای هم هستند که راه‌های دیگری را انتخاب می‌کنند. این دسته از افراد به جای اینکه شخصا برای سرمایه‌گذاری اقدامی کنند، آن را به نهادها و شرکت‌های مختلف می‌سپارند تا به شکل دیگری سرمایه‌گذاری خود را پیش ببرند. به همین خاطر در این مقاله قصد داریم تا در مورد نهاد های مالی بحث کنیم و مطالبی که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت:

نهاد مالی در بورس

انواع نهادهای مالی

نهادهای مالی فعال در بازار سرمایه ایران

نهادهای مالی دارای مجوز سازمان بورس

وظایف نهادهای مالی

نهاد مالی چیست؟

نهاد مالی به بنگاه‌‎های اقتصادی و موسساتی گفته می‌شود که نقش آن‌ها سرمایه‌گذاری به شیوه‌های مختلف در امورات مالی است. امروزه بسیاری از افراد برای از دست ندادن ارزش ذاتی سرمایه‌شان، آن را به نهادهای مالی واگذار می‌کنند. این نهادها با داشتن استراتژی‌های مختلف سعی می‌کنند تا ارزش دارایی شما افت نکند و در عوض به ارزش آن اضافه کنند. نهادهای مالی، ترفندهای گوناگونی را بررسی می‌کنند تا بتوانند به بهترین شکل امور سرمایه‌گذاری را مدیریت نمایند. نهاد مالی به عنوان واسطه‌گر مالی معرفی می‌شود و نقش اثرگذاری بین سرمایه‌گذار و مدیریت سرمایه دارد.

نهاد مالی در بازار بورس

در بازار بورس نیز نهادهای مالی، واسطه‌ای میان سرمایه ‌گذارن و بازار بورس هستند. در واقع کسانی که قصد سرمایه‌گذاری در بورس را دارند اما آشنایی زیادی با بازار بورس نداشته یا فرصت بررسی ابعاد مختلف سرمایه‌گذاری در آن را ندارند، سرمایه خود را در اختیار نهادهای مالی می گذارند تا این بنگاه‌های اقتصادی به شیوه‌های متداول و حرفه‌ای بتوانند این سرمایه را در بخش‌های مختلف، در چرخه اقتصادی قرار بدهند تا سرمایه به عنوان یک مولد در نظر گرفته شود و به ارزش دارایی آن افزوده گردد. نهاد مالی در بورس می تواند باری را از دوش سرمایه گذار بردارد تا او بتواند با اطمینان بیشتری سرمایه‌گذاری کند.

انواع نهادهای مالی

نهادهای مالی بر اساس نوع و نحوه ارائه خدمات به انواع مختلفی تقسیم بندی می شوند. برخی از نهادهای مالی صرفا متمرکز بر بازار بورس هستند و برخی در بازارهای مالی دیگر با استراتژی‌های گوناگونی سرمایه‌گذاری می‌کنند. در این قسمت انواع نهادهای مالی را شرح می دهیم.

بانک‌های تجاری

بانک ها همواره از نهادهای مهم مالی برای هر کشور محسوب می‌شوند که در آن انواع خدمات مالی، ارائه وام‌ها و واسطه‌گری اعتباری انجام می‌شود که می‌توان به عنوان یک پشتوانه به آن‌ها نگاه انداخت.

شرکت‌های کارگزاری

کارگزاران بورس به عنوان واسطه میان سرمایه‌گذاران بورس و سازمان بورس اوراق بهادار به شمار می روند. خرید و فروش سهام بورس و فرابورس از طریق کارگزاری، ارائه اعتبارات مالی برای خرید سهام، مدیریت سرمایه و تشکیل پرتفوی سهام از مهمترین خدمات این نوع شرکت ها است. در حال حاضر شرکت‌های کارگزاری زیادی هستند که خدمات خود را به مشتریان، مثل آموزش بورس و تحلیل انواع سهام در بورس، ارائه می‌دهند.

شرکت‌های تامین سرمایه

این نوع شرکت‌ها هم به عنوان بنگاه‌های اقتصادی و خدمات مالی شناخته می‌شوند که سرمایه‌گذاری در بازارهای مختلف برای سرمایه‌گذاران و مشارکت در انواع سرمایه‌گذاری‌ها بخشی از خدمات آن‌ها محسوب می‌شود.

صندوق‌های سرمایه گذاری

صندوق‌های سرمایه‌گذاری، سرمایه‌ای که از مشتریان و سرمایه‌گذاران دریافت می‌کنند را در بازارهای مختلف به سرمایه‌گذاری اختصاص می‌دهند و به نوعی یک چرخه اقتصادی ایجاد می‌کنند. حوزه‌های سرمایه‌گذاری صندوق‌ها می تواند بورس، ارز، طلا و کالاهای اساسی باشد. برخی از این صندوق‌ها در بازار بورس اوراق بهادار نیز قابل معامله هستند و خریداران در سود یا زیان صندوق شریک می‌باشند و وجوه حاصل از خریداران سهام به انواع سرمایه‌گذاری‌ها تخصیص پیدا می‌کند.

مشاوران سرمایه گذاری و سبدگردان‌ها

برخی از نهادهای مالی به سرمایه‌گذاران برای مدیریت سرمایه خود، مشاوره می‌دهند تا در مسیر درست و بهتری قرار بگیرند. مشاوران بازار فرابورس و تقسیم وظایف سرمایه‌گذاری با در نظر گرفتن شرایط کلی بازار اقتصادی، به سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مختلف می‌پردازند. از طرفی دیگر سبدگردان‌ها در بورس به نوعی می‌توانند امکانات مهمی مثل تشکیل سبد سهام و مدیریت خرید و فروش سهام در بورس را فراهم کنند تا کسانی که چندان فرصت کافی برای معامله در بورس ندارند، از این خدمات بهره ببرند تا دارایی‌های خود را به سهام تبدیل کنند.

صندوق‌های بازنشستگی

صندوق‌های بازنشستگی خدماتی مثل اعطا وام، خدمات مسافرتی و تفریحی و نیز پرداخت مستمری و حقوق بازنشستگان را در دستور کار خود قرار می‌دهند و اعتبار آن از وجوهی که از فیش حقوقی کارمندان کسر شده، تامین می‌شود. این صندوق‌ها بعضا در سرمایه‌گذاری‌های مختلف مثل بازار بورس و خرید سهام نیز ورود پیدا می‌کنند.

شرکت‌های بیمه‌ای

شرکت‌های بیمه از مهمترین نهادهای سرمایه ‌گذاری به حساب می آیند. این شرکت‌ها بخشی از مبالغی که برای بیمه دریافت می‌کنند را در امورات مختلف مثل بورس اوراق بهادار، سرمایه گذاری می‌کنند و همچنین برخی از سهام بیمه‌ای در بورس نیز قابل معامله هستند.

صندوق‌های زمین و ساختمان

صندوق‌های سرمایه‌گذاری زمین و ساختمان از نهادهای سرمایه‌ای که سرمایه‌گذاران در اختیار آن‌ها قرار می‌دهند، در امورات ملکی مثل زمین، ساختمان و ساخت مراکز تجاری و مسکونی استفاده می‌کنند.

شرکت سپرده‌گذاری مرکزی

این شرکت که به اختصار سمات نامیده می‌شود، تمامی اطلاعات مالی و سهام مشتریان و معامله‌گران بورسی را در سامانه خود ثبت می کند. همچنین میزان سود تخصیص یافته شرکت‌ها به هر فرد در این سامانه قابل مشاهده است.

نهادهای مالی فعال در بازار سرمایه ایران

این نهادها وظیفه واسطه مالی میان سرمایه‌گذاران و ناشران اوراق بهادار را برعهده دارند که به نوعی در تسهیل و تسریع امورات میان این دو، نقش موثری دارند.

نهادهای مالی دارای مجوز سازمان بورس

تمامی نهادهای مالی که برای فعالیت در بورس مجوز دارند در سامانه CFI.Codal.ir موجود هستند که با بررسی آن‌ها می‌توان بهترین نهاد مالی را انتخاب کرد. همچنین مشاوران کارگزاری بورسی نیز در این امر می توانند راهنمای سرمایه‌گذاران باشند.

وظایف نهادهای مالی

نهادهای مالی وظایف خاصی را بر عهده دارند که به برخی از آن‌ها به اختصار اشاره شده است:

• به حداقل رساندن ریسک سرمایه گذاری برای انواع سرمایه گذاران
• بررسی و نظارت بر مدیریت سرمایه
• دریافت مجوزهای قانونی برای خدمات مالی و سرمایه‌گذاری
• ارائه تسهیلات و خدمات مالی به مشتریان و سرمایه‌گذاران
• بررسی دقیق انواع بازارهای مالی برای سرمایه گذاری نسبت به شرایط موجود
• تشکیل جلسات برای هماهنگی و ارائه گزاراشات
• ارتباط با دیگر نهادهای مالی و سازمان‌های مختلف

جمع‌بندی

در بازار اقتصادی و مالی، بخشی از سرمایه گذاری و ارائه خدمات مالی توسط نهادهای مالی و بنگاه‌های اقتصادی انجام می پذیرد. این سرمایه‌گذاری‌ها می‌تواند در حوزه‌های مختلف مثل ارز، بورس اوراق بهادار، بیمه عمر، صندوق‌های درآمد ثابت، استارت آپ‌ها و بانک‌ها باشد. نهادهای مالی سعی بر کاهش ریسک سرمایه‌گذاری و افزایش بهره‌وری مالی دارند تا بتوانند بخشی از دارایی هر سرمایه‌گذاری را مدیریت کنند. در این مقاله ابتدا به تعریف نهاد مالی و سپس به بیان انواع نهادهای مالی پرداخته شد و با هرکدام از آنها تا حدودی آشنا شدید. کارگزاری اقتصاد بیدار در همین راستا با ارائه خدماتی مثل خرید و فروش سهام بورس، تشکیل سبد و سبدگردانی، ارائه مشاوره‌های لازم برای ورود به بورس و نیز خدمات آموزش بورس و تحلیلی انواع سهام به مشتریان خود و علاقه‌مندان به حوزه سرمایه‌گذاری، سعی دارد تا پل ارتباطی میان سرمایه‌گذاران با بازار سرمایه باشد.

بازار فرابورس و تقسیم وظایف

سرمایه گذاری در بازار بورس ایران – قسمت سوم

در این اپیزود به چندین ابزار سرمایه گذاری در بازار بورس می پردازد و سپس مراحل انتخاب یک سهم را از دید اقتصاد کلان نشان می دهد. در گروه صنعت در این اپیزود به عنوان گروههای با چشم انداز مثبت ، دو گروه معرفی شده است که شرکتهای این دو گروه می توانند رشد چشمگیری در بلند مدت داشته باشند.

اپیزود هشتم

۲۲ دقیقه

آشنایی با ارکان بازار سرمایه

مطالب تکمیلی اپیزود هشتم سرمایه گذاری برای همه توسط علی فراهانی و حسین فراهانی تهیه شده است.

ارکان بازار سرمایه

منظور از ارکان بازار سرمایه، نهادهای اصلی هستند که هر یک طبق شرح وظایف خود، امور مختلف مرتبط با بازار سرمایه را رسیدگی می‌کنند. در بازار سرمایه‌ ایران، این نهاد ها عبارتند از شورای عالی بورس و اوراق بهادار، سازمان بورس و اوراق بهادار، شرکت‌های بورس اوراق بهادار تهران، فرابورس ایران، بورس کالای ایران و بورس انرژی ایران، شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، و هم‌چنین شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار. همچنین برخی از نهادهای مالی دیگر نیز جزء ارکان بازار سرمایه محسوب می‌شوند که در ادامه شرح داده خواهد شد. شکل زیر در یک نمای کلی ساختار بازار سرمایه را نمایش می‌دهد.

ساختار بازار سرمایه

شورای عالی بورس و اوراق بهادار

این شورا، بالاترین جایگاه نظارتی بر بازار سرمایه را داراست و وظیفه‌ی راهبری، تعیین خط مشی‌ها و سیاست‌های کلان بازار در چارچوب سیاست‌های کلی کشور بر عهده‌ی این شوراست. همچنین اتخاذ تدابیر لازم برای ساماندهی و توسعه بازار اوراق بهادار از وظایف شورای عالی بورس است. لازم به ذکر است که این شورا، یک نهاد مقررات‌گذار است که به‌واسطه‌ی صدور دستورالعمل‌ها می‌تواند نقش تنظیم‌گری داشته باشد.

اعضای شورای عالی بورس و اوراق بهادار عبارتند از:

• وزیر امور اقتصادی و دارایی به‌عنوان ریاست شورا
• وزیر بازرگانی
• رئیس‌کل بانک مرکزی
• رؤسای اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران
• رئیس اتاق تعاون
• رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار به‌عنوان دبیر شورا و سخنگوی سازمان
• دادستان کل کشور یا معاون وی
• یک نفر نماینده از طرف کانون‌ها
• سه نفر خبره مالی منحصراً از بخش خصوصی با مشورت تشکل‌های حرفه‌ای بازار اوراق بهادار
• یک نفر خبره منحصراً از بخش خصوصی به پیشنهاد وزیر ذی‌ربط

سازمان بورس و اوراق بهادار

سازمان بورس و اوراق بهادار، یک نهاد نظارتی است که زیر نظر شورای عالی بورس فعالیت می‌کند و نظارت بر فعالیت‌های بورس‌ها را عهده‌دار است. پس از بازنگری در قانون بازار اوراق بهادار در سال ۱۳۸۴، به‌نوعی وظیفه‌ی اجرا و نظارت تفکیک شدند و وظیفه‌ی سازمان بورس اوراق بهادار از نوع نظارتی است. نظارت بر انواع مختلف اوراق بهادار و بورس‌های فعال در کشور، صدور مجوز نهادهای مالی و نظارت بر عملکرد همه‌ی فعالان بازار از منظر معاملاتی، شفافیت و کارایی از جمله وظایف این سازمان می‌باشد. این سازمان یک مؤسسه عمومی غیردولتی دارای شخصیت حقوقی و مالی مستقل است که از محل کارمزدهای دریافتی و سهمی از حق‌پذیرش شرکت‌ها در بورس‌ها و دیگر درآمدها اداره می‌شود.

ساختار بورس ایران

همان طور که نمودار فوق مشخص است، ۴ بورس فعال کشور که زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کنند عبارتند از بورس اوراق بهادار تهران، فرابورس ایران، بورس کالای ایران و بورس انرژی ایران.

بورس اوراق بهادار تهران

طبق قانون بازار اوراق بهادار مصوب سال ۱۳۸۴، بورس اوراق بهادار تهران از سازمان عمومی غیر انتفاعی تبدیل به یک شرکت سهامی عام انتفاعی شد. این شرکت عملیات اجرایی را بر عهده دارد. بورس اوراق بهادار تهران به نام پایتخت است اما معاملات و فعالیت‌های مربوط به آن در سراسر کشور امکان‌پذیر است. شرکت‌ها اگر استاندارها و معیارهایی که در قوانین بورس اوراق بهادار تهران معین است را داشته باشند، می‌توانند در بورس تهران پذیرفته شوند و سهام خود را عرضه کنند. در حال حاضر بیش از ۳۳۰ شرکت در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده‌اند. این معیارها و استاندارد ها باید سال به سال تحت نظر قرار بگیرند که این مساله تحت عنوان تداوم پذیرش بررسی می‌شود و ممکن است برخی شرکت‌ها در صورت نقض این استانداردها از بورس تهران اخراج شوند. بورس اوراق بهادار تهران در ۲۲ تالار منطقه ای در استان‌های گوناگون کشور نیز فعالیت می‌کند که بعد از تسهیل معاملات برخط در کشور، بیشتر فعالیت این تالارها در حوزه‌ی فرهنگسازی و بازرسی است. پذیرش و معاملات اوراق بهادار در بورس تهران در قالب سه بازار نقد سهام (بازار اول و بازار دوم) و صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETF)، بازار اوراق بدهی (اوراق مشارکت، گواهی سپرده و انواع صکوک) و بازار مشتقه (قرارداد آتی، اوراق تبعی و اختیار معامله) انجام می‌شود. زمان انجام معاملات در بورس تهران، از شنبه تا چهارشنبه‌ی هر هفته به جز روزهای تعطیل رسمی، از ساعت ۹ صبح تا ۱۲:۳۰ ظهر است. لازم به ذکر است که از ساعت ۸:۳۰ صبح تا ۹ زمان پیش‌گشایش بازار است یعنی سفارشات ثبت می‌شوند اما معامله ای صورت نمی‌گیرد. خرید و فروش اوراق بهادار مستلزم حضور سهامداران در تالارها نیست و سهامداران می‌توانند با دریافت مجوز معاملات برخط از شرکت‌های کارگزاری، از طریق اینترنت خرید و فروش اوراق بهادار را انجام بازار فرابورس و تقسیم وظایف دهند.

فرابورس ایران

فرابورس ایران در سال ۱۳۸۸ تاسیس شد و بازاری است برای شرکت‌هایی که شرایط پذیرش در بورس اوراق بهادار تهران را ندارند. شرایط پذیرش در فرابورس، ساده‌تر از شرایط پذیرش در بورس اوراق بهادار تهران است. همچنین شرکت‌هایی با سرمایه‌های کمتر می‌توانند در فرابورس پذیرش و معامله شوند. فرابورس ایران متشکل از ۹ بازار با کارکرد و مقررات جداگانه است که ۶ بازار آن در نمودار زیر آمده است:

ساختار فرابورس ایران

در بازار پایه، امکان معاملات سهام در سه تابلو مجزا به نام‌های زرد، نارجی و قرمز وجود دارد. طبقه بندی شرکت ها در این تابلوها بر اساس میزان شفافیت اطلاعاتی و نقدشوندگی است. بازار سوم و بازارهای پایه نارجی و قرمز، مربوط به اوراق بهادار شرکت‌های درج شده اما پذیرفته نشده در بازارهای اصلی بورس‌ها هستند. شکل زیر نمای کاملتری از ساختار مربوط به بازارهای فرابورس ایران را نمایش می‌دهد. البته نام بازار پایه‌های الف، ب و ج تغییر کرده است و همان‌طور که در نمودار قبلی نمایش داده شده، اکنون به اسامی زرد، نارنجی و قرمز شناخته می‌شوند.

ساختار بازار فرابورس ایران

بورس کالای ایران

بورس کالا، بازار منسجمی است که تعداد زیادی از عرضه‌کنندگان، کالای خود را عرضه می‌کنند و کالای بازار فرابورس و تقسیم وظایف بازار فرابورس و تقسیم وظایف مربوطه پس از بررسی‌های کارشناسی و قیمت‌گذاری توسط کارشناسان بورس کالا، به خریداران عرضه می‌شود. در بورس کالا معمولاً کالاهای خام و فرآوری نشده مانند فلزات، پنبه، گندم، برنج، زعفران و… دادوستد می‌شوند. یکی از مزایای بورس کالا، حضور نهادهای نظارتی و تنظیم‌کننده بازار است که تمامی تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و تجار کالا با حضور این نهادها، از مزایای قوانین و مقررات حاکم بر بورس برخوردار می‌شوند. در ایران، بورس فلزات در شهریور ۱۳۸۲ (نخستین بورس کالایی در ایران) و بورس کالای کشاورزی در شهریور ۱۳۸۳ آغاز به فعالیت کردند. بر مبنای قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران و با تصویب شورای عالی بورس، شرکت بورس کالای ایران در آذر ۱۳۸۵ با درهم آمیختن بورس فلزات و بورس کالای کشاورزی تشکیل شد و پس از پذیره‌نویسی و برگزاری مجمع عمومی، از مهر ۱۳۸۶ کار خود را زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار آغاز کرد. گفتنی است ارکان شرکت بورس کالای ایران هم اکنون شامل «مجمع عمومی»، «هیئت مدیره»، «مدیرعامل»، «بازرس/حسابرس» می‌شود. همه داد و ستدها در بورس کالا در قالب قراردادهای استاندارد انجام می‌گیرد. به طور کلی، قراردادهای «نقدی»، «سلف»، «نسیه»، «آتی» ،«اختیار معامله» ، «صلح» و «معاوضه» برای داد و ستد هر کالا وجود دارد.

بورس انرژی ایران

در خردادماه ۱۳۹۰ در شورای عالی بورس و اوراق بهادار، تصمیم بر راه‌اندازی بورس انرژی گرفته شد. بورس انرژی چهارمین بورس فعال کشور است و در زمینه‌ی عرضه برق، محصولات نفت و مشتقات نفتی، گاز طبیعی، زغال‌سنگ و سایر حامل‌های انرژی فعالیت دارد. پس از طی روندهای اجرایی مربوط، نخستین معاملات این بورس روی کالاهای برق، قطران و زغال‌سنگ در اسفندماه سال ۱۳۹۱ انجام شد. توضیحات زیر درباره‌ی بورس انرژی ایران برگرفته از سایت رسمی این نهاد می‌باشد:

در بورس انرژی ایران نیز مشابه سایر بورس‏ها، تعداد زیادی خریدار و فروشنده حضور داشته که با انجام داد و ستد در فضایی رقابتی، دستیابی به قیمت‎های تعادلی حامل‏های انرژی را میسّر می‏سازند.

بورس انرژی ایران دارای سه بازار فیزیکی، مشتقه و فرعی می‏باشد. در بازار فیزیکی، کالاهای پذیرفته شده در بورس و در بازار مشتقه، اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای پذیرفته شده در بورس مورد معامله قرار می‏گیرند. کالاهای تک محموله‏ای و خارج از گونه نیز در بازار فرعی قابلیت معامله دارند. بازار فیزیکی خود شامل سه تابلوی برق، نفت و گاز و تابلوی سایر حامل‌های انرژی و بازار مشتقه شامل سه تابلوی قرارداد سلف موازی استاندارد، قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله می‏باشد. همچنین هر یک از تابلوها دارای دو رینگ داخلی و بین‏المللی هستند. در بازار فیزیکی معاملات در قالب قراردادهای نقدی، نسیه، سلف، کشف پریمیوم انجام می‎پذیرند و قراردادهای آتی، اختیار معامله و سلف موازی استاندارد و … نیز قابلیت معامله در بازار مشتقه را دارا می‎باشند. بر این اساس کلیه حامل‏های انرژی در صورت داشتن سابقه فعالیت قابل اتکاء عرضه‏کننده در بازار کالای مورد پذیرش، امکان کشف عادلانه قیمت با توجه به میزان عرضه کالا توسط متقاضی و عدم شمول محدودیت‏های قیمت‏گذاری قانونی و انحصار در عرضه یا تقاضا، همچنین ارائه تعهدات مصرح در دستورالعمل پذیرش توسط متقاضی با تصویب هیات پذیرش یا کمیته عرضه بورس انرژی به عنوان کالای اصلی یا مشابه امکان معامله در بورس انرژی را دارند.

در بورس انرژی ایران معاملات در بازار فیزیکی بسته به تعداد عرضه‏کنندگان در یک نماد معاملاتی و شرایط عرضه به سه روش حراج حضوری، معاملات تمام الکترونیکی و عرضه‌ی یکجا انجام می‏پذیرد. معاملات در بازار مشتقه نیز به صورت تمام الکترونیکی انجام می‏پذیرد.

نهادهای مالی مرتبط

نهادهای مالی که وظایفی مانند تسهیل ورود افراد مختلف به بازار سرمایه، ارائه خدمات مالی به انواع بازیگران مختلف بازار سرمایه و …. را به عهده دارند نیز، از ارکان بازار سرمایه محسوب می‌شوند. شرکت‌های تامین سرمایه، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، شرکت‌های مدیریت دارایی (سبدگردان)، شرکت‌های کارگزاری، شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی، شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری از جمله نهادهای مالی مرتبط هستند که همگی تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار فعالیت می‌کنند.

از شرکت‌های دیگری که ساختار بازار سرمایه حضور دارند و در حقیقت شرکت‌های تابعه‌ی سازمان بورس و اوراق بهادار قلمداد می‌شوند می‌توان به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، شرکت اطلاع‌رسانی و خدمات بورس، کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار و شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه اشاره نمود که به عنوان آخرین بخش این مقاله، شرح مختصری از فعالیت برخی از این شرکت‌ها را ذکر می‌کنیم:

شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و بازار فرابورس و تقسیم وظایف تسویه وجوه: این شرکت که در دی‌ماه ۱۳۸۴ تاسیس شد، وظیفه‌ی آماده‌سازی و مدیریت زیرساخت‌های پیش و پس از معاملات (مانند نقل و انتقال پول بین سرمایه‌گذاران هنگامی که معاملاتی صورت می‌گیرد و همچنین نقل و انتقال اوراق بهادار) را به عهده دارد که همه‌ی این وظایف به صورت الکترونیکی طبق مقررات انجام می‌گیرد. همچنین آخرین اطلاعات تمام سهامداران و دارندگان اوراق بهادار نیز نزد این شرکت ثبت و نگهداری و بررسی می‌شود. پرداخت‌های دوره‌ای انواعی از اوراق مثل اوراق مشارکت نیز با عاملیت این شرکت صورت می‌پذیرد و به نوعی می‌توان این شرکت را پل ارتباطی میان بازار سرمایه و شبکه بانکی کشور نیز دانست.

شرکت مدیریت فناوری بورس تهران: این شرکت به عنوان یکی از شرکت‌های تحت نظارت مستقیم سازمان بورس و اوراق بهادار برای ارائه‌ی خدمات معاملات رایانه‌ای (معاملات الکترونیکی) به بازار سرمایه فعالیت می‌کند. مواردی مانند مدیریت سیستم معاملات، محاسبه‌ی شاخص‌های مختلف بازارها و انتشار آخرین اطلاعات مربوط به معاملات به صورت لحظه‌ای از مسئولیت‌های این شرکت هستند.

آشنایی با ساختار جدید فرابورس ایران (بازار اول، بازار دوم، بازار پایه، بازار سوم)

یکی از چالش های بازار بورس این است که نظارت های دقیقی باید بر روند معاملات صورت بگیرد و تمام شرکت های حاضر در این بازار باید مورد پایش تمام وقت قرار بگیرند تا از بروز کوچکترین مشکلات جلوگیری شود. اما مشکل اصلی این است که نمی توان همه شرکت های بازار ایران را مورد پایش لحظه ای قرار داد. همین محدودیت باعث می شود که تمام شرکت ها و تولیدی ها و . نتوانند در این بازار حضور داشته باشند. زیرا شما تصور کنید به جای 200 شرکت باید 2 میلیون شرکت را مورد پایش قرار دهید و این کاری است که از عهده یک سازمان و حتی چند سازمان خارج است.

آشنایی با ساختار جدید فرابورس ایران (بازار اول، بازار دوم، بازار پایه، بازار سوم)

ساختار جدید فرابورس ایران

اقتصاد از گذشته های دور و از همان ابتدای خلقت انسانی نمادهای مختلفی برای خود داشته است. امروزه یکی از بارزترین و اصلی ترین و تاثیر گذار ترین نمادهای اقتصادی، بازار بورس است. همه شما به نوعی با این بازار آشنایی دارید و می دانید که شرکت های مختلف بعد از کسب شرایط ویژه می توانند سرمایه مورد نیاز خود را جذب کنند و سپس با این سرمایه اقدام به تولید بیشتر کنند و باعث ایجاد حرکت در اقتصاد کلان کشور بازار فرابورس و تقسیم وظایف شوند.

اما این تنها شکل و رویه بورس است. این دنیای عجیب و غریب و پر از اعداد ارقام درست مانند هر جایی که انسانی حضور داشته باشد و سرمایه ای در میان باشد امکان دزدی و کلاهبرداری وجود دارد. از آن جایی که اعداد و ارقام نشان از جابه جایی میلیارد ها تومن پول در این بازار است.

بنابراین عملا بازار سرمایه هم نیاز به شفافیت بالایی دارد و هم باید نظارت بسیار دقیق بر آن حاکم باشد. اولین شرط بازار سرمایه شفافیت است که بازار بورس ایران مانند هر بازار بورس دیگری این ویژگی با دستیارهایی مانند کدال و . ایجاد کرده است. اما از نظر نظارتی داستان کمی متفاوت است. علت ایجاد بازارهای موازی مانند فرابورس و . نیز همین نظارت بوده است که در ادامه به آن ها خواهیم پرداخت. (1)

بازار فرابورس و تقسیم وظایف

همانطور که گفتیم یکی از چالش های بازار بورس این است که نظارت های دقیقی باید بر روند معاملات صورت بگیرد و تمام شرکت های حاضر در این بازار باید مورد پایش تمام وقت قرار بگیرند تا از بروز کوچکترین کلاه برداری ها و دزدی ها جلوگیری شود. اما مشکل اصلی این است که نمی توان همه شرکت های بازار ایران را مورد پایش لحظه ای قرار داد.

همین محدودیت باعث می شود که تمام شرکت ها و تولیدی ها و . نتوانند در این بازار حضور داشته باشند. زیرا شما تصور کنید به جای 200 شرکت باید 2 میلیون شرکت را مورد پایش قرار دهید و این کاری است که از عهده یک سازمان و حتی چند سازمان خارج است.

از طرفی دیگر بسیاری از شرکت ها به دلایل مختلف نیاز به افزایش سرمایه خود هستند و از طرفی معافیت های مالیاتی و . حضور در بازار سرمایه بورس را برای آن ها جذاب کرده است. از این رو درخواست حضور در بازار بورس نیز بسیار بالاست و مخالفت با همه این درخواست ها می تواند یک نوع عقب افتادگی اقتصادی را به بار بیاورد. از این رو سازمان بورس تصمیم گرفت درست مانند لیگ فوتبال، شرکت ها را بر اساس شاخص های مختلفی تقسیم بندی کند و بر اساس این تقسیم بندی حساسیت های مختلفی بر آن ها اعمال شود.

بازار بورس مانند لیگ برتر است. این بازار سخت گیری های بسیار بیشتری دارد و پایش شرکت ها بسیار قوی تر است. از طرفی خود شرکت ها نیز از جنبه های مختلف چون سرمایه و سود و . بسیار بزرگ هستند و به نوعی می توانند اقتصاد کلان کشور را راهبری کنند.

• بازار اول

• بازار دوم

• بازار سوم

• بازار پایه

بازار اول فرابورس و شرایط حضور در آن

بازار اول فرابورس بسیار نزدیک به بازار بورس است و بسیاری از قوانین معاملاتی بازار بورس برای این بازار نیز لحاظ می شود. به طور کلی می توان گفت که تفاوت عمده بازار اول فرابورس با بازار بورس در نوع شرکت های ثبت شده است و از نظر معاملاتی تفاوتی با بازار بورس ندارند.

به طور مثال در بازار بورس درصد نوسان 5+ تا 5- است. این تغییر نوسان در بازار اول نیز رعایت می شود. اما شرایط شرکت های پذیرفته شده در این بازار متفاوت است:

باید حداقل 10 درصد از سهام عرضه شده به شکل شناور باشد و این ده درصد در اختیار بیش از 200 نفر سهامدار باشد.

حداقل سابقه شرکت باید 2 سال باشد.

آخرین سرمایه ثبت شده شرکت نباید کمتر از 10 میلیارد ریال باشد.

ترازنامه شرکت و صورت های مالی زیان انباشته نشان ندهد.

نیاز به گزارش صورت مالی آخر دوره منتهی به ثبت شرکت در بازار.

بر اساس گزارش حسابرس بی طرف، دارای سیستم حسابداری قوی باشد.

دارای امیدنامه باشد و در این امیدنامه، چشم انداز روشنی از سود به ما نشان دهد.

نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی های آن حداقل 15 درصد باشد.

شرکت، خارج از مباحث دعاوی باشد که در صورت های مالی آن تاثیر می گذارد.

صورت های مالی باید بر اساس آخرین دستورالعمل های سازمان بورس و فرابورس ایران باشد.

اعضای هیئت مدیره دارای سابقه کیفری نباشند.

تمام این موارد نشان می دهد که بازار اول فرابورس نیز اهمیت خاصی به شرکت ها و بنیاد آن ها می دهد. از این رو به شکل کلی می توان گفت که بازار اول فرابورس برادر تنی بازار بورس است و شرکت های حاضر در آن قدرتی نزدیک به قدرت این بازار اصلی را دارد. این اتفاق به نوعی تقسیم کار بین سازمان بورس و فرابورس است تا بتوانند پایش دقیق روی شرکت های داشته باشند. تا به امروز 27 ناشر در این بازار فعالیت دارند. این را نیز از یاد نبرید که شرکت های حاضر در این بازار یا شرکت های سرمایه گذاری هستند یا شرکت های سهامی عام. (2)

آشنایی با بازار دوم فرابورس ایران

معاملات این بازار نیز درست مثل بازار اول و خود بورس است و تغییری در نحوه معاملات رخ نداده است. اما در انتخاب نوع شرکت ها کمی انعطاف بیشتری به خرج داده شده است و همین امر باعث شده است که شرکت های تازه کار و کوچک فرصت جذب سرمایه را داشته باشند و همین امر خود موجب ایجاد رونق اقتصادی می شود. اما برای جذب شرکت در بازار دوم فرابورس، شرایط زیر حائز اهمیت است:

بیش از یک سال از تاسیس آن گذشته باشد.

حدود 5 درصد از سهام آن شناور باشد.

آخرین سرمایه ثبت شده شرکت باید بیش از 1 میلیارد ریال باشد.

در پرونده ای که باعث تغییر صورت وضعیت های مالی می شود حضور نداشته باشد.

اعضای هیئت مدیره سابقه کیفری نداشته باشند.

اگر مشمول قانون 141 تجارت است، راهکارهای خروج از آن را داشته باشد.

همانطور که می بینید در بحث سرمایه ثبت شده و سال تاسیس انعطاف بیشتری بازار بورس پیدا کرده است. از طرفی در این بازار در ابتدا سودده بودن مطرح نیست. از این رو ممکن است شرکت دارای زیان نیز وارد بورس شود و همین امر موجب می شود کمی حساسیت ها برای سرمایه گذاری در این بازار افزایش پیدا کند. این بازار نیز همانند بازار اول تنها برای شرکت های سهامی عام و سرمایه گذاری ها است. با این حساب تا به امروز 106 ناشر در بازار دوم فرابورس ایران حضور دارند. (2)

بازار پایه فرابورس ایران

این بازار به نوعی از روند عادی بازار به دور است و شرکت ها برای حضور در آن نیاز به ثبت ندارند. در حقیقت بازار پایه فرابورس محل فروش اوراق قرضه و بهادار محسوب می شود و از سه تابلو زرد، نارنجی و قرمز تشکیل شده است. در این بازار سه گروه از شرکت ها می توانند حضور داشته باشند:

گروهی از شرکت هایی که نمی خواهند فرایند سخت و نفس گیر ثبت در بورس را طی کنند اما برای مدت محدود نیاز به فروش اوراق قرضه دارند.

شرکت هایی که در سازمان بازار فرابورس و تقسیم وظایف بورس پذیرش شده اند اما هنوز شرایط عرضه در بازار را ندارند.

شرکت هایی که به هر دلیلی از بازار های بورس، اول یا دوم فرابورس خارج و در این بازار ثبت می شوند.

آن چیزی که کاملا مشخص است، مقررات در این بازار بسیار ساده تر از بازارهای دیگر است و عمدتا قوانین معامله مانند دامنه نوسان توسط خریدار و شرکت فروشنده اوراق قرضه مشخص می شود. تعداد ناشران حاضر در بازار پایه فرابورس در تابلو زرد 129، تابلو نارنجی 37 و تابلو قرمز 9 مورد است. (2)

بازار سوم فرابورس ایران

بازار سوم فرابورس در حقیقت مختص شرکت هایی است که شرایط حضور در بازار فرابورس را کسب نکرده اند و یا نمی خواهند که وارد این دنیا شوند. از بسیاری جهات بازار سوم فرابورس ایران شبیه به بازار پایه است. اما چند تفاوت عمده بسیار نیز می توان بین آن ها پیدا کرد. اول این که در بازار سوم، پذیره نویسی و فروش اوراق شرکت های تازه تاسیس نیز امکان پذیر است.

در کلام بهتر بازار سوم جایی است که می توان در محیطی شفاف اوراق قرضه را خرید و روی آن سرمایه گذاری کرد. اما با این وجود از قوانین سفت و سخت بازار بورس و فرابورس در اینجا هیچ خبری نیست.

در این بازار می توان به شکل عمده، بلوکی یا خرده خرید و فروش کرد و این فروشنده و خریدار هستند که می توانند تعیین کنند که چگونه دوست دارند این خرید و فروش را انجام دهند. از طرفی دیگر برخی از اوراق تنها حق حضور در این بازار را دارند؛ مانند اوراق رهن و اجاره.

اما از مزایای مهم بازار سوم فرابورس برای شرکت ها این است که همچنان معافیت های مالیاتی برای آن ها اعمال می شود و از طرفی شرکت هایی که قصد دارند در آینده وارد بازار فرابورس یا بورس شوند می توانند در این بازار خود را به فعالان برتر اقتصادی نشان دهند تا در آینده روی آن ها سرمایه گذاری شود. (3)