سرمایه گذاری کم ریسک چگونه است؟

انواع ریسک در سرمایه گذاری چیست؟

ریسک در ادبیات فارسی و گفتمان بین شهروندان عموما به عنوان واژه‌ای منفی شناخته می‌شود. در حالی که اگر ریسک پذیری را از زندگی حذف کنیم به روالی یکنواخت و خسته کننده می‌رسیم. در بازارهای مالی هم ریسک می‌تواند برای شما آورده مثبتی داشته باشد. اگر انواع ریسک در سرمایه گذاری و انواع ریسک را شناخته و با معیارهای سنجش ریسک آشنا باشید.

آیا انسان ریسک پذیری هستید؟

قبل از آنکه با انواع ریسک در سرمایه گذاری آشنا شویم بهتر است به این نکته اشاره کنیم که انسان‌ها به طور ذاتی در مقابل انواع ریسک به سه دسته تقسیم می‌شوند.
افراد ریسک پذیر: مشخص است که این دسته از افراد به طور ذاتی ابایی از ریسک کردن ندارند. کسانی که برای به دست آوردن نتیجه‌ای بهتر حاضراند کمی خطر کنند.
افراد ریسک گریز: این دسته از افراد به روالی ثابت خو گرفته‌اند و حاضر نیستند برای احتمال رسیدن به نتیجه‌ای بهتر تغییری در شرایط موجود ایجاد کنند.
افراد خنثی نسبت به ریسک: کسانی که در برابر ریسک پذیری یا ریسک گریزی عملکردی خنثی دارند.

ریسک در سرمایه گذاری و بازار سرمایه

عموما کسانی که به سرمایه گذاری روی می‌آورند علاقه‌ای به ریسک ندارند. به طور کلی ریسک سرمایه گذاری به معنی اختلاف میزان بازدهی واقعی نسبت به بازدهی مورد انتظار است. این بازدهی می‌تواند مثبت و یا منفی باشد.
اگر با معیارهای سنجش ریسک آشنا باشید، می‌توانید به بازدهی مثبت دست پیدا کنید. در کشور ما جدا از ریسک‌های سنتی سرمایه گذاری، متغیرهای دیگری مانند تحریم، کسری بودجه، مذاکرات برجامی و … نیز بر بازدهی فعالیت اقتصادی شما تاثیرگذار است.
در سال‌های گذشته با توجه به نوسانات بازار و افزایش نرخ تورم، شهروندان به تکاپو برای حفظ سرمایه خود افتاده‌اند.
بازار طلا و سکه، بازار خودرو، بازار مسکن، سپرده‌های بلند مدت، اوراق قرضه، رمزارزها و البته بازار بورس به عنوان راهکاری برای حفظ سرمایه مورد توجه مردم قرار گرفته است.
مشخص است که تمامی فعالیت‌های اقتصادی با ریسک همراه است و شما زمانی می‌توانید کفه سود خود را سنگین کنید که با معیارهای سنجش ریسک آشنا شوید.
با تمام فراز و فرودهای بازار سرمایه در یکی دو سال گذشته همچنان بورس انتخاب مناسبی برای سرمایه گذاری است. به شرطی که شما علاوه بر دانش به زیر و بم این بازار و همچنین انواع ریسک در آن آشنا باشید. بر اساس آمارهای رسمی، طی ده سال گذشته بازدهی بازار سرمایه 4700 درصد بوده است! در حالی که این عدد برای بازار طلا 2000 درصد، برای بازار مسکن 1400 درصد و برای بازار خودرو 1600 است.

انواع ریسک در بازار سرمایه

دو نوع ریسک اصلی در بازار سرمایه وجود دارد. ریسک سیستماتیک و ریسک غیر سیستماتیک. در ادامه به توضیح این دو ریسک می‌پردازیم.

ریسک سیستماتیک

سرمایه گذار نمی‌تواند ریسک سیستماتیک را حذف کند. این ریسک مربوط به کلیت بازار است و مشخصا به سهم یا صنعت خاصی محدود نمی‌شود.
سیاست‌گذاری‌های کلان بازار سرمایه، تراز تجاری کشور، شرایط سیاسی و اجتماعی و همچنین تورم و ارزش پول ملی از جمله موارد تاثیر گذار در ریسک سیستماتیک بازار سرمایه است.

ریسک غیر سیستماتیک

ریسک‌های غیر سیستماتیک قابل شناسایی و پیشگیری است. شما اگر با دانش و اطلاعات کافی وارد بازار سرمایه شوید؛ می‌توانید سویه منفی ریسک در سرمایه گذاری را حذف کرده و در مقابل به بازدهی مثبتی دست پیدا کنید.
ریسک‌های غیر سیستماتیک شامل مدیریت ضعیف و تصمیمات اشتباه مدیران یک شرکت بورسی است که سرمایه گذار می‌تواند با عدم خرید آن سهم یا فروش به موقع ریسک منفی را به حداقل برساند.

ریسک‌های جانبی

انواع ریسک در سرمایه گذاری فقط محدود به ریسک‌های سیستماتیک و غیر سیستماتیک نمی‌شود. با شناخت دیگر موارد و معیارهای سنجش ریسک می‌توانید عملکرد بهتری در بازار سرمایه و سرمایه گذاری داشته باشید.

ریسک سبد

تمام تخم مرغ‌های خود را در یک سبد قرار ندهید. حتما شما هم این ضرب المثل را شنیده‌اید. در بازارهای مالی هم تئوری سبد همین مضمون را توضیح می‌دهد.
سرمایه گذاری در بازارهای مختلف و همچنین تنوع دارایی می‌تواند انواع ریسک سرمایه گذاری را کاهش دهد. در بازار سرمایه هم می‌توانید با پورتفویی متنوع، در بازدهی کلی ریسک را کاهش دهید.
البته کاهش ریسک مطمئنا منجر به کاهش سود می‌شود. اما می‌تواند به همان میزان جلوی ضرر را نیز بگیرد.

ریسک تورم

نظام اقتصادی کشور ما چند دهه است که با تورم دست و پنجه نرم می‌کند و رسیدن به تورم یک رقمی سال‌ها است که به آرزویی دست نیافتنی بدل شده است.
تورم افسارگسیخته در سال‌های گذشته بسیاری از صنایع را دچار بحران کرده و شرایط را برای سرمایه گذاران سخت. در شرایط تورمی و بعضا رکود تورمی، ریسک تورم می‌تواند شرایط را برای سرمایه گذاران سخت کند.
به طور مثال اگر شما سالیانه بتوانید 50 درصد بازدهی مثبت داشته باشید و متوسط تورم کشور 40 درصد باشد؛ سود شما 10 درصد است.
به سرمایه گذاری کم ریسک چگونه است؟ زبانی ساده‌تر، ریسک تورم سود شما را می بلعد. پس باید همواره حاشیه سود خود را بعد از کسر تورم محاسبه کنید.

ریسک سیاسی

یکی از مهمترین انواع ریسک در سرمایه گزاری برای شهروندان ایرانی، ریسک سیاسی است. تلاطم فضای سیاسی کشور و بی ثباتی در تصمیمات اقتصادی و جابه‌جایی مدیران رده بالا همواره بازار را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
به سرمایه گذاری کم ریسک چگونه است؟ ریسک سیاسی، ریسک کشور نیز می‌گویند.

ریسک نرخ ارز

به طور معمول افزایش نرخ ارز باید روی شرکت‌هایی تاثیر بگذارد که بخشی از مواد اولیه خود را از خارج تامین کنند. در صورت افزایش نرخ ارز، هزینه تولید افزایش پیدا می‌کند و سهام شرکت ارزان می‌شود.
اما در فضای اقتصادی کشور نرخ ارز روی تمامی اقلام مصرفی و تولیدی تاثیر گذاشته و می‌تواند سرمایه گذاران را با چالش جدی رو به رو کند.

ریسک نقد شوندگی

سرعت تبدیل دارایی به پول نقد از جمله مهم‌ترین ویژگی‌های یک سرمایه‌گذاری خوب است. بازار سرمایه این قابلیت را دارد که در شرایط مناسب، به سرعت دارایی شما را به پول نقد تبدیل کند. ویژگی که مثلا در بازار مسکن وجود ندارد.

ریسک اعتباری

ریسک اعتباری مربوط به سرمایه گذارانی است که سهام دولتی یا اوراق قرضه خریداری می‌کنند. در این مورد ممکن است نهاد مربوطه به مشکل خورده و توانایی پرداخت سود و یا اصل سرمایه را نداشته باشد.

ریسک مالی

ریسک مالی مربوط به شرکت‌هایی است که وام‌های کلانی دریافت کرده‌اند و قادر به بازپرداخت نیستند. در این صورت سهامداران این شرکت‌ها با چالشی جدی در رابطه با ارزش سهام رو به رو خواهند شد.

ریسک تجاری

ریسک تجاری که یکی از انواع ریسک در سرمایه گذاری است مربوط است به کلیه هزینه‌های یک کسب و کار برای باقی ماندن در چرخه اقتصادی.

ریسک بازار

ریسک بازار که مربوط به تمامی فعالیت‌های اقتصادی و سرمایه گذاری می‌شود، عبارت است از تغییر بازدهی بر اساس نوسانات کلی بازار.

ریسک نرخ بهره

ریسک سرمایه گذاری کم ریسک چگونه است؟ نرخ بهره به تصمیمات و سیاست‌های بانک مرکزی بستگی دارد. ممکن است به عنوان مثال بازار سهام برای شما سود 30 درصدی را به ارمغان بیاورد. سودی که با ریسک همراه است.
اما اگر بانک مرکزی تصمیم بگیرد نرخ سود اوراق مشارکت و یا سپرده‌های بانکی را به 30 درصد برساند؛ آنوقت است که سودی بدون ریسک نصیب شما خواهد شد.
بهتر است برای رسیدن به سودی منطقی و ریسک کمتر، سرمایه مازاد خود را در بازارهای مختلفی سرمایه گذاری کنید.

بهترین روش مدیریت ریسک در بازار سرمایه

تمام کسانی که برای حفظ ارزش پول خود در بازار بورس و اوراق بهادار سرمایه گذاری می‌کنند اهل ریسک نیستند.
بسیاری از سرمایه گذاران سعی دارند از انواع ریسک سرمایه گذاری دوری کنند و به هیچ عنوان دچار ضرر نشوند. این افراد هم می‌توانند در بورس مشارکت داشته باشند.
صندوق‌های سرمایه گذاری ، از جمله راهکارهای مطمئن برای حفظ سرمایه و دوری از ریسک سرمایه گذاری است.
صندوق‌های سرمایه گذاری با سود ثابت، صندوق‌های سرمایه گذاری در سهام، صندوق‌های سرمایه گذاری مختلط، صندوق‌های سرمایه گذاری بازارگردانی و صندوق‌های سرمایه گذاری طلا از جمله راهکارهای کم ریسک یا بدون ریسک سرمایه گذاری در بازار بورس و اوراق بهادار است.

سخن آخر

با شناخت انواع ریسک در سرمایه گذاری و عکس‌العمل به موقع می‌توانید به راحتی از سرمایه خود محافظت کنید. مطمئنا هر سرمایه گذاری با ریسک همراه است اما می‌توان این ریسک را به بازدهی مثبت هدایت کرد. به شرطی که بازار هدف را بشناسید و با معیارهای سنجش ریسک آن آشنا باشید.

ریسک چیست و چطور محاسبه می‌شود؟

ریسک چیست؟ و چه تعریف از آن در ذهن دارید؟ تفسیر ریسک به چه معناست؟ اگر در مرحله آموزش بورس هستید بهتر است این مقاله را مطالعه کنید. بسیاری از مردم درک درستی از این کمله در بازار سرمایه، بازارهای مالی و بطور کل در زندگی ندارند. این حرف را با اطمینان می‌گویم. منظورم چیست!

اگر به شما بگویم دمای هوای امروز 62 درجه فارنهایت است، چه حسی پیدا می‌کنید؟ آیا روز گرمی است؟ آیا روز سردی است؟

آیا هوای 17 درجه سانتیگراد، درک خوبی از شرایط آب و هوا به در شما نمی دهد؟

ما سانتیگراد را بهتر می‌فهمیم تا فارنهایت را. به همین ترتیب مردم بازدهی را بهتر می‌فهمند تا ریسک را. چرا؟ الان می‌گویم.

ریسک چیست؟

بسیاری از مردم ریسک را معادل واژه خطر می‌گیرند. اما این دو واژه با هم تفاوتی بنیادین دارند. برای همین فعالان بازار، Risk را ترجمه نمی‌کنند و همین کلمه را عینا به زبان فارسی وارد کرده‌اند.

خطر چیست؟ خطر احتمال رخداد پدیده‌ای است که یک سوی آن خسران است و سوی دیگرش سرمایه گذاری کم ریسک چگونه است؟ سرمایه گذاری کم ریسک چگونه است؟ سلامت. مثلا شیر خطرناک است. یا شما را می‌خورد یا نه.

اما این کلمه از یک وجه زیان و یک وجه سود تشکیل می‌شود. سرمایه‌گذاری ریسک دارد. یا ضرر می‌کنید یا به سود خوبی می‌رسید.

این که وارد قفس شیر بشوید، ریسک‌پذیری نیست. خطرپذیری است. اما اگر شیر در قفس خوابیده و یک تکه الماس کنار دستش افتاده است، این که برای برداشتن الماس وارد قفس شیر بشوید، Risk است.

بازی با دم شیر، یا به مرگ منتهی می‌شود یا به هیچ. اما برداشتن الماس از کنار دست شیر یا به مرگ منتهی می‌شود یا به ثروت.

خطر غیرعقلانی است، ریسک مدیریت‌شده کاملا منطقی و عقلانی.

تعریف رسمی ریسک

تعریف رسمی ریسک (Risk) سرمایه‌گذاری را این‌طور ارائه می‌دهیم: «احتمال اختلاف بازدهی واقعی یک سرمایه‌گذاری نسبت به بازدهی مورد انتظار سرمایه‌گذار.»

این حرف یعنی چی؟ یعنی اگر با انتظار سود 20 درصد وارد یک بازار شوید، اما سود 18 یا 22 درصد بگیرید، به اندازه همین دامنه نوسان، ریسک کرده‌اید.

مثلا فرض کنید سرمایه‌گذاری مورد نظر شما در سه سال متوالی بازدهی‌های 18، 20 و 22 درصد داشته است. برای محاسبه بازدهی میانگین، کافی است اعداد 0.18، 0.2 و 0.22 را با هم جمع و بر سه تقسیم کنیم تا بازدهی میانگین به‌دست بیاید. جواب این محاسبات برابر است با سود 20 درصد.

بده بستان ریسک و ریوارد

فرض کنید 100 میلیون تومان پول اضافه دارید. چند گزینه سرمایه‌گذاری به شما پیشنهاد می‌شود:

• بانک با سود 18 درصد. با سود 20 درصد.
• صندوق سهامی با سود انتظاری 40 درصد.
• سود ربوی 50 درصد.

چیزی که در اینجا دیده نمی‌شود، ریسک است. بیشتر مردم با دیدن این اعداد می‌گویند که چرا باید پولم را در بورس بگذارم، وقتی می‌توانم آن را بدم به یک کاسب و از او ماهانه 3.4 درصد سود بی‌زحمت بگیرم. (توجه کنید که 1.034 به توان 12، برابر می‌شود با 1.5، یعنی ماهانه 3.4 درصد سود معادل است با سود 50 درصد سالانه.)

اگر فکر می‌کنید این بازدهی بدون نوسان بسیار جذاب است، احتمالا باید بار دیگر در مورد Risk فکر کنید.

5 مرحله در محاسبه ریسک

محاسبه ریسک کمی دشوار است. اما اگر دقت کنید، مرحله به مرحله به شما می‌گویم که باید چه‌کار کنید.

• قدم اول: بازدهی هر سال را از بازدهی میانگین کم کنید.

برای مثال ما، به اعداد 0.02-، 0 و 0.02+ می‌رسیم.

• قدم دوم: حاصل مرحله قبلی را به توان 2 برسانید. (توان دوم یک عدد منفی، عددی است مثبت.)

حاصل برای مثال برابر است با 0.0004، 0 و 0.0004.

• قدم سوم: اعداد مرحله قبل را با هم جمع کنید.

جواب مساوی می‌شود با 0.0008.

• قدم چهارم: جواب مرحله سوم را بر «تعداد سال‌ها منهای یک» تقسیم کنید.

0.0008 تقسیم بر 2 می‌شود 0.0004.

• قدم پنجم: از جواب مرحله قبل، جزر بگیرید.

جزر مرحله قبل مساوی می‌شود با 0.02 یا 2 درصد.

تفسیر ریسک

در اینجا تفسیر ریسک بسیار ساده است. داریم می‌گوییم سرمایه‌گذاری مورد نظر شما 20 درصد سود احتمالی دارد، اما ممکن است 2 درصد بیشتر یا کم‌تر بگیرید. این همان صورت مسئله است. یک سال سود 18 و سال دیگر سود 22 درصد محقق شده است.

اما همیشه کار به همین سادگی نیست.

(توجه کنید برای محاسبه بازدهی و Risk به داده‌های بیشتری نیاز داریم. مثلا خوب است که در یک مثال واقعی بازدهی ماهانه سرمایه‌گذاری به مدت ده سال محاسبه شود. ما برای سادگی با 3 عدد کار می‌کنیم. اما می‌دانیم که کار ما از نظر آماری نادرست است و صرفا جنبه آموزشی دارد.)

بار دیگر، تفسیر ریسک

سه دارایی را تصور کنید که چنین بازدهی‌هایی را محقق کرده‌اند.

صندوق اول: 18، 20 و 22 سرمایه گذاری کم ریسک چگونه است؟ درصد. (درآمد ثابت با میانگین بازدهی 20 درصد)

صندوق دوم: 40، 10- و 50 درصد. (در سهام با بازدهی میانگین 26 درصد)

صندوق سوم 90-، 2 و 1000 درصد. (جسورانه با میانگین بازدهی 304 درصد)

مراحلی که گفتیم را طی می‌کنیم تا به درصد ریسک برای هر سه صندوق برسیم:

این اعداد را با بازدهی دارایی‌ها مقایسه کنید.

در صندوق اول شما به امید بازدهی 20 درصد به میدان می‌آیید و با سودی بین 18 تا 22 درصد بار خود را می‌بندید. این تغییر کوچک در بازدهی نه شما را به‌شدت ناراحت می‌کند و نه عمیقا خوشحال. این یعنی عدد 0.02 برای ریسک.

در صندوق دوم، به دنبال بازدهی 26 درصد هستید، یعنی اگر سود 26% بگیرید، نه چندان خوشحال می‌شوید و نه اندوهگین. اما به احتمال زیاد بازدهی شما چیزی بین 58 درصد سود و 6 درصد ضرر خواهد بود. ریسک 32درصد چنین حسی دارد.

اما برای صندوق سوم، با 100 میلیون تومان به این صندوق وارد شده‌اید. یکباره 90 درصد از دارایی خود را از دست داده‌اید. از این بدتر نمی‌شود. یا شاید با 100 میلیون آمده‌اید و حالا به یک میلیارد تومان رسیده‌اید. باورکردنی نیست! فکر می‌کنید این صندوق سال دیگر چقدر سود بدهد؟ هیچ‌کس نمی‌داند. شاید پولتان تقریبا از بین برود، شاید با پول پراید بتوانید تویوتا بخرید!

و باز هم تعبیر ریسک

یکبار دیگر به داستان ابتدای این مقاله باز گردیم. 4 انتخاب در مقابل ما قرار دارد.

• بانک با سود 18 درصد.
• صندوق درآمد ثابت با سود 20 درصد.
• صندوق سهامی با سود انتظاری 40 درصد.
• سود ربوی 50 درصد.

وقتی به امید سود 18 درصد پول خود را در بانک می‌گذارید، قطعا به این سود می‌رسید. (به شرط آن که پول خود را در بانک امنی گذاشته باشید.) توقع ندارید سر سال 16 یا 20 درصد سود بگیرید.

صندوق درآمد ثابت به شما اندکی سود بیشتر می‌دهد. به همین میزان ریسکهای بیشتری نیز متوجه شما است. هرچند هنوز ریسک این سرمایه گذاری پایین است.

توقع خود از سود را دو برابر می‌کنید و به بورس می‌آیید. حالا دارید Risk می‌پذیرید. شاید هم ضرر کنید.

پول خود را به یک نفر اجاره می‌دهید. ریسک این کار از همه دارایی‌های دیگر بیشتر است. شاید او پول شما رو بخورد، شاید فوت کند و نتوانید به سادگی اصل پول خود را زنده کنید. شاید.

سهمی زیان‌ده که امسال سود شناسایی می‌کند، می‌تواند بازدهی بالایی داشته باشد. اما ریسکش هم بیشتر است. شاید شما یکی از ده نماد پرتفوی خود را به این سهم اختصاص بدهید. بازدهی انتظاری شما کم می‌شود، اما ریسک سرمایه‌گذاری نیز پایین می‌آید.

فکر می‌کنم حالا متوجه شده‌اید که ریسک و بازده، دو کفه از یک ترازو هستند. اگر بازدهی بیشتر می‌خواهید، باید Risk بیشتری را بپذیرید.

توازن ریسک و بازده

اگر بخواهید بازدهی پرتفوی خود را بالا ببرید، الزاما ریسک خود را هم بالا می‌برید. اما این‌طور نیست که همیشه ریسک بالا، به سود بالا منجر شود. دارایی‌های پررسیک با بازدهی کم به‌سادگی قابل تصور هستند.

از طرف دیگر با کاهش بازدهی می‌توانید ریسک را کم کنید، اما این‌طور نیست که هر اقدامی برای کاهش آن، به کاهش بازدهی منجر شود. برای مثال با اوراق اختیار فروش می‌توانید Risk را کاهش دهید، اما در بازدهی انتظاری خود تعدیلی نداشته باشید.

ریسک پذیری یا تحمل ریسک چیست و چه تاثیری در سرمایه گذاری دارد؟

به توانمندی و تمایل هر فرد نسبت به تحمل ضرر ناشی از سرمایه گذاری‌، توان ریسک پذیری یا تحمل ریسک می‌گویند. برای اندازه‌گیری توان ریسک پذیری‌تان، از خود بپرسید که تا چه اندازه با حس رسیدن به جایگاه فعلی‌تان پس از تجربه سقوط ناگهانی بازار راحت‌تر کنار می‌آیید؟
یک اصطلاح بین سرمایه‌گذاران وال استریت هست که می‌گوید: یا می‌توانی خوب بخوری یا می‌توانی خوب بخوابی. در این ضرب‌المثل «خوب خوردن» اشاره به این دارد که با داشتن چشم‌انداز بلندمدت، صبر و طاقت برای سرمایه‌های پرریسک مانند بازار بورس، سرمایه‌گذاران به خود این فرصت را می‌دهند که یک ثروت حسابی برای خود دست و پا کنند. از سوی دیگر، این تحمل خودش هزینه هم دارد؛ چون نوسانات بالای بازار سهام می‌تواند خواب را از سرمایه گذاری کم ریسک چگونه است؟ چشمان آدم بگیرد.

دلیل اهمیت ریسک پذیری یا تحمل ریسک در چیست؟

ریسک پذیری نقشی حیاتی در استرس‌زدایی از شیوه بالا و پایین‌شدن رشد روزانه پول‌تان ایفا می‌کند. اگر طاقت کافی برای مقابله با ریسک‌های ناشی از عملی نشدن برنامه‌ها و پیش‌بینی‌های خود را (حتی به صورت موقت) ندارید، می‌بایست به سرمایه گذاری‌های کم‌ریسک‌ با سود پایین‌تر روی بیاورید. برای سرمایه سرمایه گذاری کم ریسک چگونه است؟ گذاری‌هایی که سود بالا دارند نیازمند پتانسیل تحمل بالاتری نسبت به بالا و پایین‌های بازار هستید.
با شناخت تحمل ریسک پذیری خود می‌توانید برنامه مناسبی برای انتخاب محل سرمایه گذاری‌تان تدوین کنید؛ برنامه‌ای که به شما در برقراری تعادل‌ نسبت به نگرانی‌ها و عدم ثبات بازار که پتانسیل سود بالاتری در درازمدت در خود دارند، کمک کند.

میزان ریسک پذیری چطور مشخص می‌شود؟

در شرایطی که روند بازار صعودی باشد هرکسی می‌تواند به تحمل ریسک بالا برسد. به همین خاطر، بهترین زمان برای ارزیابی تحمل ریسک در زمانی است که بازار روند نزولی به خود می‌گیرد.
برای مثال در ابتدای شروع بحران همه‌گیری کرونا که باعث سقوط بازار و بیکاری مزمن در جامعه شد، دنیا به یک درجه غیر قابل پیش‌بینی از بی‌ثباتی رسید؛ تا جایی که همه نگران این بودند که کووید-۱۹ کل اقتصاد را به نابودی بکشد. تحمل ریسک شما در آن دوران چگونه بود؟ آیا شما نیز مانند بسیاری از مردم در آن دوران سخت، خشک‌تان زده بود؟
اگر در آن زمان سهام خود را از روی ترس فروخته بودید، یعنی سطح تحمل ریسک پذیری‌تان اندک است. هم‌چنین اگر پایین آمدن قیمت‌ها شما را تهییج به خرید سهام و استفاده از این بحران کرد نیز به معنای بالا بودن سطح تحمل ریسک‌تان است و خوش به حال‌تان بوده؛ چون بازار بورس نسبت به آن زمان رکورد صعود را شکست.

چند نوع ریسک پذیری در سرمایه گذاری‌ها داریم؟

بسته به شرایط و شخصیت هر فرد تحمل ریسک‌های گوناگونی وجود دارند که مهم‌ترین‌شان عبارتند از:

ریسک پذیری محافظه‌کارانه
سرمایه‌گذاران با این نوع ذهنیت بر روی حفظ و نگهداری از سرمایه و دوری از ریسک ضرر، تمرکز می‌کنند. یعنی در آخر سود کم‌تری نصیب‌شان می‌شود؛ اما سرمایه‌گذار در قبال سود کم‌تر خیال راحت‌تری از نوسانات بازار دارد.
برای مثال گواهی سپرده یک نوع سرمایه گذاری محافظه‌کارانه به حساب می‌آید. زیرا بانک یا موسسه سرمایه گذاری کم ریسک چگونه است؟ اعتباری در ازای نگهداری طولانی‌مدت پول سرمایه‌گذاران به آن‌ها سود اندک ولی تضمین‌شده می‌پردازند.
تضمین سود خیلی خوب است؛ اما پایین بودن میزان آن خودش به نوعی ضرر است. چون سرمایه گذاری در بازار بورس با وجود نوساناتش، در درازمدت سودآوری بالاتری خواهد داشت.
در مجموع، افراد مسن که به دوران بازنشستگی خود نزدیک هستند در ریسک پذیری محافظه‌کارانه‌تر عمل می‌کنند

ریسک پذیری بالا
بخش اعظم دارایی‌های یک سرمایه‌گذار با ریسک پذیری بالا به سرمایه گذاری‌های پرریسک مانند بازار بورس و املاک اختصاص دارد. این سرمایه گذاری‌ها در درازمدت پتانسیل سود بالایی دارند. که البته عامل زمان نقش کلیدی دارد. این‌گونه سرمایه گذاری‌ها ممکن است در میانه راه متحمل ضررهای سنگین بشوند و گاهی هیچ ضمانتی برای بازگشت پول سرمایه گذاری‌شده نیست. شدید بودن سطح ریسک پذیری به معنای تمایل برای پذیرفتن احتمال ضرر بخشی یا کل پول سرمایه گذاری‌شده است.

ریسک پذیری متعادل
ریسک پذیری متعادل ترکیبی از دو ریسک، یعنی هم ریسک بالا و هم محافظه‌کارانه است. یکی از مثال‌های رایج تقسیم سرمایه به صورت ۶۰/۴۰ در سهام و اوراق مشارکت است. با این روش یک تعادل میان پولی که برای رشد سرمایه گذاری شده (یعنی بورس) در عینی که گوشه چشمی نیز به سود یا درآمد ثابت (حاصل از اوراق مشارکت) خواهیم داشت.

چطور سطح ریسک پذیری‌مان را ارزیابی کنیم؟

برای این منظور می‌بایست ابتدا به سه سوال کلیدی زیر پاسخ دهید:
سرمایه‌تان در چه مرحله‌ای است؟ آیا در حال حاضر به امید کسب سود در آینده به طور مستمر به سرمایه خود می‌افزایید؟ یا نه سرمایه‌تان به جایی رسیده که ترجیح می‌دهید به جای افزایش مقدار آن، کاری کنید که از آن سود (درآمد) ثابت به دست بیاید؟ هر کدام از این شرایط مستلزم تحمل ریسک خاص خود است.

چه زمانی به پول‌تان نیاز خواهید داشت؟ چشم‌انداز زمانی‌تان بخش مهمی از معادله است. هر چه زودتر بخواهید به پول برسید به معنای پایین‌تر بودن تحمل ریسک‌تان است. پولی که سال آینده برای پرداخت قسط خانه‌تان لازم دارید چشم‌انداز زمانی متفاوتی نسبت به پولی که برای بازنشستگی در سال‌های دور کنار می‌گذارید، خواهد داشت.

اگر پورتفوی‌تان ۲۰ درصد ضرر کند چه واکنشی از خود نشان خواهید داد؟ ارزیابی تحمل ریسک هم‌چنین شامل فکر به چالش‌های ترس‌آور و فرض بدترین سناریو ممکن نیز می‌شود. اگر سرمایه‌تان ۲۰ درصد از ارزش خود را از دست بدهد خواب را از چشمان‌تان سلب می‌کند و باعث می‌شود که تمام پول‌تان را از محل سرمایه گذاری بیرون بکشید؟ یا نه برعکس، آن را رها می‌کنید و حتی پول نیز به آن اضافه می‌کنید تا از پایین بودن بازار سود ببرید؟

آیا تجربه سرمایه‌گذاری با ریسک پذیری ارتباط دارد؟

تا چه اندازه در زمینه سرمایه گذاری تجربه دارید؟ در حینی که میزان ریسک پذیری خود را ارزیابی می‌کنید مهم است که در مورد میزان دانش‌تان نسبت به علم سرمایه گذاری نیز فکر کنید. با پیشرفت تکنولوژی و ظهور امکاناتی نظیر سرمایه گذاری‌های آنلاین، عملیات شروع سرمایه گذاری هیچ‌گاه به سادگی امروز نبوده است. اما این سطح از سادگی هم‌چنین ممکن است برای فرد بی‌تجربه هزینه‌بردار شود.
مشاوران فعال در فضای آنلاین با توجه به دانش بالایی که در زمینه سرمایه گذاری دارند می‌توانند از طریق سوءاستفاده از افراد بی‌تجربه برای خود سود به دست بیاورند. بنابراین قبل از شروع به سرمایه گذاری ابتدا با میزان ریسک پذیری خودتان صادق باشید و هم‌چنین به صورت مستمر سطح سواد مالی خود را نیز ارتقا ‌دهید.

مدیریت سرمایه در ارز دیجیتال چیست

بحث مدیریت سرمایه، یکی از مهمترین مباحثی است که باید در سرمایه گذاری و معاملات خود در بازار ارزهای دیجیتال مد نظر قرار دهیم. رعایت اصول مدیریت سرمایه، همان فاکتور مهمی است که دوام ما را در این بازار پرریسک و نوسانی تضمین می کند و کمک می کند تا آهسته و پیوسته رشد کرده و دست رنج زحمت مان را یک شبه از دست ندهیم. امروز، یکی از استراتژی های ایده آل مدیریت سرمایه در ارز دیجیتال را با هم یاد میگیریم تا بتوانیم موفقیت بیشتری در این بازار پرتلاطم داشته باشیم و بفهمیم بهترین کاری که میتوانیم با پول مان انجام دهیم تا به این موفقیت برسیم، چیست. پس با ما همراه باشید.

چگونه مدیریت سرمایه کنیم؟

مدیریت سرمایه مبحث بسیار تخصصی و پیچیده ایست و نمیتوان برای همه نسخه واحدی پیچید. در واقع، عوامل تاثیرگذار زیادی در این مسئله دخیل اند که هر کس با توجه به آنها باید روش مناسب مدیریت سرمایه خود را انتخاب کند. به طور کلی، مدیریت سرمایه به این معناست که معامله و سرمایه گذاری خود را چگونه انجام دهیم تا کمترین ریسک را برای ما داشته باشد و بتوانیم بیشترین بازدهی را در زمانی معقول از سرمایه مان کسب کنیم.

برای اینکه بفهمیم بهترین استراتژی مدیریت سرمایه در بازار کریپتو کارنسی چیست، باید ببینم هدف ما به طور کلی از سرمایه گذاری و معامله مان چیست و در چه بازه زمانی قصد رسیدن به آن هدف را داریم. سپس میزان ریسک پذیری خود را بسنجیم و ببینیم تا چه حد تحمل ریسک را در بازارهای مالی داریم. هرچه ریسک بالاتری کنید، احتمال سود و ضررهای شما هم بیشتر میشود. به همین دلیل، بهتر است از لحاظ زمانی یک بازه معقول را برای سرمایه گذاری خود انتخاب کنید و هدف گذاری خود را واقع گرایانه و با توجه به بودجه تان انجام دهید.

سالها تجربه به ما ثابت کرده که در بازار، روانشناسی و مدیریت ترس و طمع بسیار مهم تر از روش تحلیل و .. است. با مدیریت سرمایه درست در ارز دیجیتال شما ریسک معاملات خود را تا حد زیادی کم میکنید و با آرامش بیشتر و استرس کمتر در بازار فعالیت میکنید. به یاد داشته باشید که هر تحلیلی می‌تواند به تارگت نهائی نرسد و شرایط سیاسی، اقتصادی، جنگ و … روی نتیجه تحلیل های تکنیکال تاثیر بگذارد، با داشتن استراتژی درست در بدو ورود به بازار در شرایط های بازار های خرسی بورس، کریپتو، فارکس و .. شما امنیت مالی بیشتری تجربه خواهید کرد. در ادامه با هم یک روش ساده و مطلوبِ مدیریت سرمایه را در این بازار پر نوسان بررسی می کنیم.

یک روش مطلوب جهت مدیریت سرمایه در ارز دیجیتال

همانطور که گفتیم برای مدیریت سرمایه در ترید و هولد روش های متفاوتی وجود دارد که باید با توجه به اهداف و خصوصیات فردی خود، بهترین روش را برای خود برگزینید. اما یک روش کلیِ کم ریسک برای مدیریت سرمایه که تقریباٌ در اکثر مواقع میتواند نتایج مطلوبی را برای شما به همراه داشته باشد، این است که در 2 گام زیر عمل کنید.

بخش هولد:

همیشه بهتر است از کل میزان سرمایه خود که آن را 100 درصد در نظر میگیریم، بیشترین میزان را در بازار ارزهای دیجیتال به هولد کردن اختصاص دهید. به همین دلیل، منطقی است که 80 درصد کل دارایی خود را به هولد کردن ارزهای دیجیتالی که ارزشمند هستند و آینده خوبی را برای آنها متصورند، تخصیص دهید و برای بازه ای بلند مدت (بیشتر از یک سال) از آن چشم پوشی کنید. سهامی که به عنوان سبد هولد تهیه میکنید در واقع پشتیبان شما در بازار های پر نوسان است و میتواند از ضرر و زیان های ناشی از عدم ثبات به دلایل اقتصادی و سیاسی جلوگیری کند. برای مثال اگر 100 میلیون پول دارید و قصد سرمایه گذاری آن را در بازار ارزهای دیجیتال دارید، حداقل 80 میلیون را به هولد کردن ارزهای دیجیتال ارزشمند اختصاص دهید.

بخش اسپات و فیوچرز:

با 20 درصد باقی مانده مجازید کمی بیشتر ریسک کرده و آن را برای ترید استفاده کنید. اما مدیریت سرمایه در ترید نیز قوانین خاص خود را دارد که باید به آن توجه کنید. فرض می کنیم 20% صد میلیون تومان ما، همان 20 میلیون تومان است و ما این 20 میلیون را دوباره یک دارایی 100% به حساب می آوریم و آن را مجدداً به یک 80 درصد برای معاملات اسپات و 20 درصد مجزا برای معاملات فیوچرز تقسیم می کنیم. یعنی برای مثال به یک 16 میلیون و یک 4 میلیون تومان.

به ترید علاقه داری؟؟ نمیدونی از کجا شروع به یادگیری کنی؟

دوره آموزش ترید از صفر تا صد آکادمی رو تهیه کن. سیگنال vip ارز دیجیتال، کانال آموزشی رایگان.. کانال اخبار و کلیییی اطلاعات دست اول از بازار ارز دیجیتال رو هم به عنوان هدیه روی تلگرامت داشته باش. با ❤️ تیم پشتیبانی آکادمی برسام قاسمی

• اسپات: فرض کردیم 80 درصدی که برای اسپات کنار گذاشته ایم، 16 میلیون است. این مبلغ را دوباره 100 درصد در نظر می گیریم. در هر بار معامله فقط مجازیم 5 تا 7 درصد از این دارایی را صرف خرید یک ارز دیجیتال کنیم. البته در مورد برخی ارزهای دیجیتال خاص میتوانیم این میزان را تا 10 درصد هم بالا ببریم.

نکته بسیار مهمی که در بحث اسپات باید به آن دقت کنید، این است که همیشه 20 تا 30 درصد از پول خود را به صورت استیبل کوین هایی مثل تتر کنار بگذارید و به آن دست نزنید و فقط با 70 درصد سرمایه تان وارد اسپات شوید. با سرمایه گذاری کم ریسک چگونه است؟ اینکار به اصطلاح در بازار نقد هستید و در فرصت های طلایی و یا مواقع بحرانی بازار میتوانید از آن به سود خود استفاده کنید. یعنی (برای مثال) فقط 11 میلیون و 200 هزار تومان از سرمایه ای که برای اسپات کنار گذاشته اید را وارد معامله می کنید و 4 میلیون و 800 را نقد در بازار باقی میمانید.

• فیوچرز: فیوچرز، یکی از پرریسک ترین معاملات در بازار رمز ارز ها است. عدم مدیریت سرمایه در فیوچرز باعث از دست رفتن پس انداز افراد زیادی شده است که باعث میشود کاربران جدید بازار کریپتو این بازار پرسود را کلاهبرداری و … بدانند. اماااا مشکل از عدم دانش این افراد است نه از بازار!.

فیوچرز همانطور که سودهای سرمایه گذاری کم ریسک چگونه است؟ چشمگیری میتواند به شما دهد، ضررهای هنگفتی نیز میتواند به سرمایه شما وارد کند. با 20 درصدی که برای فیوچرز کنار گذاشته اید، میتوانید در این بخشِ بازار فعالیت کنید. مدیریت سرمایه شما در این بخش بر مبنای اهرمی است که در هر پوزیشن انتخاب می کنید. هرچه اهرم بالاتر باشد، سرمایه درگیر در پوزیشن شما پایین تر است. مثلاً با اهرم 20، بهتر است فقط 2 درصد سرمایه تان را درگیر کنید و یا با اهرم 10، میتوانید 4 درصد سرمایه را درگیر کنید.

تمامی این درصدها، با توجه به ریسک پذیری و اهداف شخصی شما قابل تغییر هستند و یک قانون ثابت نیستند. با رعایت درست اصول مدیریت سرمایه، میتوانید یک سود مطمئن، پایدار و مرکب را در طول زمان تجربه کنید. (اطلاعات بیشتر)

کلام آخر

تنها آگاهی از مدیریت سرمایه در ارز دیجیتال کافی نیست و باید آن را به کار بگیریم تا بتوانیم نتایج مثبت و شگفت انگیز آن را در معاملات خود ببینیم. همانطور که دیدید، تقسیم اصولی پول شما در بازار کریپتو چندان هم مشکل نیست، فقط کافی است که اصول را به درستی به کار برید و از حرص و طمع در این بازار وسوسه انگیز اجتناب کنید. سرمایه گذاری و ترید در بازارهای مالی، قمار نیست و مبتنی بر اصول کاملاً علمی است. یکی از مهمترین و کلیدی ترین شاخه های این علم، مدیریت سرمایه در بازارهای مالی است که موفقیت و دوام ما را در این بازارهای نوسانی رقم می زند.

چگونه سرمایه‌گذاری کنیم؟

یکی از مهم‌ترین درس‌هایی که – در مدرسه و دانشگاه یادمان نمی‌دهند و – در زندگی باید یاد بگیریم این است که با پولی که داریم چه کار کنیم، تا مجبور نباشیم همه‌ی عمر کار کنیم. به قول رابرت کیوساکی در کتاب «پدر پولدار، پدر بی‌پول»، بگذاریم پول برایمان کار کند، نه ما برای پول. برای شروع به دو چیز احتیاج دارید: اول اینکه مفهوم پایه‌ای تجارت را درک کنید و دوم اینکه به خودتان اعتماد کنید و برای باقی عمرتان نقشه بکشید. آنقدرها هم کار سختی نیست. نه به سواد دانشگاهی نیاز دارد و نه نبوغ انیشتین می‌خواهد. حالا این نوشته را بخوانید تا ببینید که باید چگونه سرمایه‌گذاری کنیم.

حتما بخوانید:

چرا سرمایه‌گذاری ترسناک است؟

برای خیلی از ما پول و سرمایه‌گذاری مثل یادگیری الفبا و دوچرخه‌سواری نبوده که در دوران بچگی تمرینشان کنیم و بیاموزیم‌شان و چهار تا بزرگتر هم برایمان دست بزنند و با اهدای «اوجولات» تشویق‌مان کنند که به همین راه ادامه بدهیم. اصلا خیلی از خانواده‌ها گفتگو درباره‌ی سرمایه‌گذاری را آنقدر خسته‌کننده می‌دانند که ترجیح می‌دهند صدای تلویزیون را زیاد کنند تا اگر کسی هم حرفش را زد، نشنوند. همین می‌شود که فرزندشان دوران خوب ۲۰ سالگی را به یللی تللی می‌گذراند – نهایتش این است که دانشگاهش را تمام می‌کند و وارد بازار کار ‌شود – و تازه وقتی شمع تولد ۳۰ سالگی‌اش را فوت کرد، متوجه می‌شود که اندوخته‌ی قابل اتکایی برای آینده ندارد و از الان تا ۵۰ یا ۶۰ سالگی باید یک نفس این زمین دوار را طی کند تا محتاج نان شب نباشد.

خلاصه که برای عموم مردم، خانه جایی نیست که بتوانند از درونش استراتژی‌های سرمایه‌گذاری را یاد بگیرند. پدر و مادرها – علیرغم نیت خوب‌شان – جور دیگری فکر می‌کنند و بیشتر توصیه می‌کنند پولتان را ذخیره کنید، اما شما دلتان می‌خواهد سریع‌تر پیشرفت کنید. این دو خواسته‌ی متفاوت – میل به احتیاط و میل به پیشرفت – در مقابل هم قرار می‌گیرند و منجر می‌شوند به اینکه سرمایه‌گذار بی‌تجربه‌ی قصه ما بخواهد روی دنده‌ی لج بیفتد و چند شب شام نخورد و به جای کار اصولی بخواهد حقانیت خودش را به والدینش اثبات کند. بعدش هم چون عجله دارد، بدون اینکه هِر را از بِر تشخیص بدهد می‌رود و کل پولش را مثلا برنج پیش‌خرید می‌کند و… . خلاصه که دردسرتان ندهم… او چون اینکاره نیست حسابی ضرر می‌کند و دلسرد می‌شود.

سرمایه‌گذاری کاری آینده‌نگرانه است و هدف دور دست را نشانه می‌رود. سرمایه‌گذاری مثل موشک کروز قاره پیماست نه تفنگ آب‌پاش با بُرد مفید ۳۰ سانتی‌متر. اینکار صبر و حوصله می‌خواهد. باید تا جایی که می‌توانید از بازار اطلاعات کسب کنید و در نهایت با اتخاذ استراتژی‌، ریسک باخت سرمایه‌ی خود را به حداقل برسانید.

سرمایه‌گذاری اصلا یعنی چه؟

سرمایه‌گذاری یعنی هر چیزی که می‌خریدش تا برایتان سود مالی تولید کند. مثلا همین کیبوردی که من این مقاله را باهاش تایپ می‌کنم سرمایه‌ی من است، چون وسیله‌ای است که با آن مقاله می‌نویسم و درآمد کسب ‌می‌کنم.

اغلب مردم ۴ چیز را به عنوان انواع سرمایه می‌شناسند:

پول نقد: پولی که در حساب بانکی بخوابانید

اوراق قرضه: پولی که به شرکت‌های دولتی یا خصوصی قرض بدهید

سهام: پولی که برای خرید سهمی از یک شرکت خرج کنید

اموال: پولی که برای خرید خانه و باغ و ماشین خرج کنید

به جز این ۴ نوعِ اصلی سرمایه‌گذاری، چیزهای دیگری هم هستند که رویشان سرمایه‌گذاری می‌‏شود:

– اجناسی نظیر نفت، قهوه، ذرت، پلاستیک و طلا

– اشیاء کلکسیونی نظیر عتیقه‌جات و آثار هنری

– و چیزهای دیگر (مثلا یک شرکت انگلیسی هوای دشت‌های کشورش را داخل شیشه می‌کند و با قیمتی گزاف به چین صادر می‌کند!)

چگونه از ریسک کار کم کنیم؟

هیچ سرمایه‌گذاری را نمی‏‌شناسم که دوست داشته باشد سرمایه‌اش را چشم‌بسته قمار کند، اما واقعیت این است که در سرمایه‌گذاری چیزی به نام «سرمایه‌گذاری بدون ریسک» نداریم. با این حال وقتی قرار باشد روز به روز از ارزش پولتان کم شود، دلیل پیدا می‏‌کنید تا ریسک کنید.

به مجموعه‌ی سرمایه‌ها می‌گویند سبد دارایی‌ها. معمولا سرمایه‌گذارها، در چند حوزه‌ی مختلف سرمایه‌گذاری می‌کنند و به اصطلاح با سرمایه‌شان تنوع‌بخشی انجام می‌دهند. این کار را به این دلیل انجام می‌دهند که ریسک از دست رفتنِ سرمایه و ضرر کردن را بر روی چند نوع سرمایه تقسیم کنند تا اگر بازار هر کدامشان خوابید، کماکان ژتون داشته باشند تا در بازی باقی بمانند.

حتی اگر راجع به سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت و زود‌بازده صحبت کنیم هم باز تکلیف همین است. مثلا اگر من سرمایه‌گذار عاقلی باشم – جدا از اینکه وضعیت بازار چه چیزی حکم می‌کند – و دوست داشته باشم در صنعت پوشاک سرمایه‌گذاری کنم، منطقی است که با بخش بیشتری از پولم شلوار کتان بخرم که در کل سال خرید و فروش می‌‏شود؛ از طرف دیگر قسمت کمتری از پولم را به سرمایه‌گذاری بر روی تی‌شرت تابستانی اختصاص بدهم که سود بهتری دارد اما فصل فروشش محدودتر است و ممکن است روی دستم باد کند.

از کجا شروع کنیم؟

هر سرمایه‌گذاری‌ای نیازمند صرف کردن زمان و خرج کردن پول و ارائه‌ی خدمات است که قرار است تمام اینها با دریافت سود مالی جبران شوند.

اگر کار می‌کنید و حقوق ثابت دریافت می‌کنید و زیر بار قرض و قوله نیستید و آنقدر پول در حساب بانکی‌تان هست که خیالتان از ۶ ماه آینده راحت باشد، می‌توانید به یکی از کارگزارهای بازار بورس مراجعه کنید و سهام شرکتی را بخرید که ثبات داشته باشد. مشاوران مالی توصیه می‌کنند مقداری از مبلغ سرمایه‌تان را هم خرج اوراق قرضه کنید که ریسک کمتری دارند.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک هم چند سالی می‌شود که در ایران به راه افتاده‌اند. اینها نهادهایی هستند که بر اساس صلاحدید افراد متخصص در حوزه‌ی سرمایه‌گذاری، با سرمایه‌ی مردم اوراق بهادار می‌خرند و سود حاصل از خرید این اوراق را به سرمایه‌گذاران خود پرداخت می‌کنند و البته جاهای مطمئنی هم هستند زیرا تضمین بازگشت سود و اصل سرمایه را هم می‌دهند.

روی چیزی پول بگذارید که بدانید چیست

وقتی که پای سرمایه‌گذاری به میان می‌آید، یکی از اشتباه‌ترین تصمیم‌ها این است که بروید پولتان را در جایی خرج کنید که هیچ چیزی راجع بهش نمی‌دانید. بهتر نیست بروید سرمایه‌گذاری را با جاهایی شروع کنید که خودتان هم حسی بهشان دارید؟ مثلا از زمان اختراع آتاری تا الان، همیشه عاشق بازی‌های کامپیوتری بودید و نصف عمرتان را در گیم نت‌ها گذرانده‌اید. حالا هم خبردار شده‌اید شرکتی که کارش تولید بازی‌های ویدئویی است، شروع به عرضه‌ی سهامش در بازار بورس کرده است. شما که برای عشق خودتان هم شده اخبار این صنعت را دنبال می‌‏کنید، بدتان هم نمی‌آید در گسترش آن نقشی داشته باشید، پس چه مرضی است که می‌خواهید بروید سهام شرکت تولید شیرفلکه‌های صنعتی را بخرید که اگر پول دستی هم بهتان بدهند حاضر نیستید بروید داخل کارخانه‌اش را ببینید چه برسد به اینکه بخواهید هر دفعه اخبارش را دنبال کنید!