اشخاص حقوقی که تاجر محسوب می شوند

کارشناس ارشد حقوق خصوصی، مدرس دانشگاه و داور حقوقی

حقوقی

براساس ماده یک قانون تجارت، «تاجر کسی است که شغل معمولی خود را معاملات تجارتی قرار بدهد. چون لفظ «معاملات تجارتی» در بدو امر نامفهوم است و نیاز به تبیین قانونگذار دارد، در ماده 2 این عبارت را تعریف کرده است و در قاعده اولی، تاجر را کسی می‌داند که به برخی از اعمال اشتغال مبادرت ورزد؛ یعنی شخص باید این «موضوع تجارتی» را انجام دهد تا تاجر شناخته شود.

به گزارش پایگاه آموزشی مهداد، پیشرفت های اقتصادی و روابط پیچیده تجاری که در دهه های اخبر حاصل شده؛ در روابط بین افراد و چه در داخل چه در خارج کشور موثر بوده است. موفقیت در امور تجاری نیزخود علاوه بر دانش اقتصادی، تا حدودی به اعتبار اشخاص و وقایعی که در دنیا رخ می دهد وابسته شده و از این رو، امروزه برخلاف گذشته پیش بینی امور اقتصادی مشکل شده است؛ در چنین شرایطی عدم دقت و زیاده روی ممکن است فردی که خود را تاجر می نامند، با وضعی مواجه شود که نتواند تعهدات خود را انجام دهد. در این صورت کسانی که به این فرد تحت عنوان تاجر اعتماد کرده اند، با ورشکستگی او ممکن است دچار مشکل شوند .

اما قانون تصریح کرده است که اگر ورشکستگی تاجر در نتیجه حوادث و اتفاق هایی باشد که با نحوه عملکرد او بی ارتباط باشد، قوانین جاری با چنین تاجری مدارا می کنند تا از این موقعیت و دشواری خلاص شود ولی چنانچه ورشکستگی تاجر بر اثر سوء استفاده یا تقلب و تزویر باشد، با او برخورد شدیدی خواهد شد . لذا با توجه به اهمیت موضوع ورشکستی و اثرات آن تعریف تاجر و این که در قانون به چه شخصی تاجر گفته می شود بسیار پر اهمیت است که در نوشته حاضر به دنبال بیان کلیات تعریف تاجر در قوانین جاریه هستیم.

فواید تعریف و شناخت تاجر

1- شناسایی اعمال تبعی تجاری؛

2- احراز اهلیت تاجر برای تصدی شغل تجارت؛

3- تشخیص تکالیف و مسئولیت‌های خاص تجار؛ مانند حق تجدید اجاره محل کسب و رعایت مقررات مربوط به کسب و پیشه و تجارت. تفکیک انواع فعالیت تجاری از غیر تجاری ماند این که تاجر می‌‌‌‌تواند از بانک کسب اعتبار نموده و همچنین به عملیات لیزینگ یا اجاره و تعهد فروش دست بزند.

4- آگاهی از سازمان‌های شغلی تجار، ماند اتاق‌های بازرگانی.

5- تعیین مالیات‌های خاص ماند مالیات بر منافع و معاملات و همچنین مالیات بر مشاغل.

6- الزام تجار اعم از اشخاص طبیعی یا حقوقی به ثبت نام و خلاصه وضعیت تجارتی خود در دفتر ثبت تجارتی و نگهداری دفاتر تجارتی شامل دفتر روزنامه، دفتر کل و دفتر کپیه.

7- اعمال مقررات ورشکستگی.

چه اشخاصی تاجر محسوب می شوند؟

برای شناخت تاجر، دو ملاک اصلی در حقوق تجارت ایران ارائه می‌شود: «موضوعی بودن» و «شخصی بودن». قانون تجارت هر دو معیار را برگزیده است، البته نه به این معنی که بین این دو ملاک جمع کرده باشد، بلکه موضوعی بودن و شخصی بودن، دو کاربرد مجزا دارند، به گونه‌ای که نمی‌توان برای شناخت تمامی مصادیق تاجر، یکی از دو ملاک را بدون دیگری در نظر گرفت. در علم حقوق «شخصیت» عبارت است از قابلیت دارا شدن حق و تکلیف و دارنده چنین قابلیتی «شخص» نامیده ‎ می ‎ شود. شخص یا حقیقی است یا حقوقی. شخص حقیقی همان انسان است. شخص حقوقی عبارت است از دسته ‎ ای از افراد که دارای منافع مشترک هستند یا پاره ‎ ای از اموال که به هدف خاصی اختصاص داده شده‌‌‌‌‌‌‌اند و قانون برای آنها شخصیت مستقلی قائل است. تنها انسان به طور طبیعی دارای چنین قابلیتی است. قانونگذار جهت دستیابی به برخی مصالح برای اشخاص حقوقی نیز چنین قابلیتی قائل شده است.

بنابراین کلیه اشخاص اعم از حقیقی (انسان ها) و حقوقی (شرکت ها، موسسات و سازمان ها) می توانند به عملیات تجاری دست بزنند؛ یعنی هم یک نفر به تنهایی می تواند به تجارت اشتغال ورزد و هم اینکه عده ای دورهم جمع شوند و با تأسیس شرکتی ( مانند شرکت سهامی خاص)، در امور تجاری فعالیت کنند. در حالت دوم که شرکت تأسیس می شود، خود آن شرکت دارای شخصیتی حقوقی می شود که این شخصیت مستقل از شخصیت افرادی است که آن را تشکیل می دهند.

بر این اساس تاجر بودن یک مفهوم عرفی است. قانون تجارت این عرف را این‌گونه شناسایی و بیان کرده است: «تاجر کسی است که شغل معمولی خود را معاملات تجارتی قرار بدهد (ماده یک). چون لفظ «معاملات تجارتی» در بدو امر نامفهوم است و نیاز به تبیین قانونگذار دارد، در ماده 2 این عبارت را تعریف کرده است و در قاعده اولی، تاجر را کسی می‌داند که به برخی از اعمال اشتغال مبادرت ورزد؛ یعنی شخص باید این «موضوع تجارتی» را انجام دهد تا تاجر شناخته شود. این همان ملاک موضوعی بودن مفهوم «تاجر» است که در لایحه جدید قانون تجارت، اینگونه به تعریف شخص (اعم حقیقی و حقوقی) تاجر می پردازد؛ تاجر شخصی است که برای خود به هر یک از اعمال زیر اشتغال دارد:

1 – تحصیل هر نوع مال منقول اعم از مادی یا غیر مادی چه در آن تصرفاتی شده یا نشده باشد به قصد فروش اجاره و یا هر معامله معاوضی دیگر.

2 – استیجار هر نوع مال منقول چه در آن تصرفاتی شده یا نشده باشد و قصد اجاره و یا هر معامله دیگر با اثر نقل منفعت یا برقاراری حق انتفاع.

3 – دلالی، حق العمل کاری و نمایندگی تجاری.

4 – هر نوع فعالیت مالی و اعتباری از قبیل عملیات بانکی و صرافی.

5 – هر نوع عملیات بیمه ای به جز بیمه های اجتماعی.

6 – هر نوع معامله مربوط به اوراق بهادار.

7 – صدور، ظهر نویسی و تضمین چک یا سفت و برات و قبول آن.

8 – تصدی هر نوع فعالیت خدماتی از قبیل:

1– 8 – حمل و نقل کالا و یا مسافر از طریق خشکی یا آب و یا هوا.

2– 8 – امور مربوط به کاریابی و تأمین نیروی کار.

3– 8 – عملیات حراجی.

4– 8 – اداره نمایشگاه عمومی.

5– 8 – اداره انبار عمومی.

6– 8 – عملیات بارگیری، تخلیه و یا ترخیص کالا.

7– 8 – ادره تأسیسات مربوط به امور رفاهی، تفریحی و یا ورزشی.

8– 8 – اداره سالن های برگزاری مراسم، کنفرانس و یا نمایش.

9– 8 – اداره چاپخانه، بنگاه نشر، تایپ و یا ترجمه.

10– 8 – اداره خبرگزاری و یا بنگاه ها ی خبر رسانی.

11– 8 – ارائه خدمات پستی.

12– 8 – ارائه خدمات تبلیغی یا فنی.

13– 8 – اداره تأسیسات مربوط به آب رسانی، گاز رسانی و یا برق رسانی.

14– 8 – امور مربوط به فناوری اطلاعات و ارتباطات شامل ارائه نام دامنه ملی و یا عمومی، ارائه خدمات دسترسی به شبکه های ارتباطات مخابراتی و یا رایانه ای، ارائه خدمات میزبانی و یا مراکز داده و امور مربوط به تأمین محتوی الکترونیک و یا تأمین نرم افزار رایانه ای.

15 – 8 – عملیات ساخت در امور عمرانی از قبیل احداث ساختمان، راه و یا شبکه های آب رسانی.

9– هر نوع فعالیت معدنی.

10– تأسیس کارخانه یا کارگاه و یا بهره برداری از آنها، برای غیر ار رفع حوائج شخصی.

11– تأسیس کشتارگاه، سردخانه مجتمع کشاورزی، مجتمع پرورش حشرات و یا حیوانات از قبیل دام، طیور، آبزیان یا بهره برداری از آنها برای غیر از حوائج شخصی.

کارشناس ارشد حقوق خصوصی، مدرس دانشگاه و داور حقوقی

شخص حقيقي تاجر | مسئولیت‌های تاجر | قانون تجارت | معاملات تجارتي | شخص حقوقي تاجر | تاجر

کسی که شغل معمول خود را معاملات تجاری مذکور در قانون تجارت قرار دهد، تاجر است. در صورتی که، نگاهی به مصادیق اعمال تجاری بیندازیم مشاهده خواهیم کرد صاحبان بسیاری از مشاغل اطراف ما تاجر هستند؛ این در حالی است که خود این افراد به این نقش خود واقف نیستند و در نتیجه تکالیف و حقوقی را که رعایت آن از یک تاجر انتظار می رود، رعایت نمی کنند.

از طرف دیگر شهروندانی که با این افراد وارد معامله می شوند به دلیل اینکه اطلاعی از حقوق و تکالیف تاجران ندارند نمی توانند از تمام ظرفیت های قانونی در معاملات خود استفاده کنند. شاید دلیل اصلی این وضع مهجور ماندن قانون تجارت و خود این موضوع ، معلول گذشت زمانی بسیار طولانی از تصویب قانون تجارت است که باعث شده است با مقتضیات زمانی و مکانی هم خوانی نداشته باشد.

بر اساس ماده یک قانون تجارت، تاجر کسی است که شغل معمولی خود را معاملات تجارتی قرار دهد؛ لیکن این نکته را نباید فراموش کرد که تاجر لزوما شخص حقیقی نیست و اشخاص حقوقی نیز ممکن است تاجر یا غیر تاجر باشند. مثلا ماده ۲۰ قانون تجارت هفت نوع شرکت تجارتی را نام برده است که بعضی از این انواع بسیار مبتلابه جامعه هستند مانند شرکت های سهامی عام ، سهامی خاص و شرکت با مسئولیت محدود ، برخی از آ نها نیز تقریبا متروکه هستند مانند شرکت های نسبی یا مختلط سهامی و برخی دیگر مانند شرکت های تضامنی صرفا بر اساس ضرورت قانونی مورد استفاده قرار می گیرند .

مانند شرکت هایی که به عملیات صرافی و مالی می پردازند. صرف نظر از اینکه شرکت های فوق الذکر در هر حال تاجر هستند در مورد اشخاص حقیقی ماده ۲ قانون تجارت انواع فعالیت های تجارتی را در ۱۰ بند احصا کرده است.

اشخاص موضوع حقوق می باشند و شخص در اصطلاح حقوقی شامل شخص حقوقی و حقیقی است. شخص حقیقی یا طبیعی وجود خارجی و عینیت دارد و به این لحاظ قابل لمس و رویت است. لكن شخص حقوقی امری فرضی و اعتباری یا قراردادی است.

شخص حقوقی، طبق حكم مقرر در ماده 588 (ق.ت.)، می تواند دارای كلیه حقوق و تكالیفی شود كه قانون برای افراد (اشخاص حقیقی) قائل است مگر حقوق و وظایفی كه بالطبیعه فقط انسان ممكن است دارای آن باشد مانند حقوق و وظایف ابوت، بنوت و امثال آن. بنابراین شخص حقوقی نیز مانند شخص حقیقی دارای اهلیت خاص می باشد كه برخی حقوقیین از آن به صلاحیت نیز تعبیر می كنند.

اهلیت تمتع برای اشخاص حقوقی (در حد نیاز و طبیعت این اشخاص) از زمان ایجاد یا تشكیل تا زمان انحلال طبق ضوابط مربوطه می باشد.

در مورد اهلیت استیفا و شرایط آن نیز با عنایت به خصوصیت اعتباری اشخاص حقوقی بجای سه شرط بلوغ و عقل و رشد شرایط منطبق با این اشخاص، كه حسب مورد طبق ضوابط و در راستای هدف ایجاد در زمان ایجاد توسط موسس یا موسسین مطرح می گردد، مورد نظر می باشد.

حقوق اشخاص محجور توسط نماینده قانونی آن ها (ولی یا قیم یا ) استیفا و اجرا می گردد در مورد اشخاص حقوقی، به لحاظ اعتباری بودن آن ها, اشخاص حقیقی تحت عناوین خاص نظیر هیات مدیره و غیره به نمایندگی استیفا و اعمال حق می نمایند.

در علم حقوق شخصیت عبارت است از قابلیت دارا شدن حق و تکلیف و دارنده چنین قابلیتی شخص نامیده lrm می lrm شود. شخص یا حقیقی است یا حقوقی. شخص حقیقی همان انسان است. شخص حقوقی عبارت است از دسته lrm ای از افراد که دارای منافع مشترک هستند یا پاره lrm ای از اموال که به هدف خاصی اختصاص داده شده اند و قانون برای آنها شخصیت مستقلی قائل است.

تنها انسان به طور طبیعی دارای چنین قابلیتی است. قانونگذار جهت دستیابی به برخی مصالح برای اشخاص حقوقی نیز چنین قابلیتی قائل شده است. بنابراین هم شخص حقیقی و هم شخص حقوقی می lrm توانند تاجر باشند.

تاجر در لغت اسم فاعل از ریشه lrm ی تَجَرَ به معنای بازرگان است. در حقوق تاجر کسی است که شغل معمولی خود را تجارت قرار دهد.

اشخاص حقیقی تاجر به مفهوم اخص كلمه

طبق ماده lrm ی1 قانون تجارت : تاجر كسی است كه شغل معمولی خود را معاملات تجارتی قرار بدهد. مطابق این ماده برای آن که شخصی تاجر شناخته شود دو شرط لازم است :

شرط اول : انجام دادن امور تجارتی به نام و حساب خود شخص

تاجر کسی است که معاملات تجاری را به نام و حساب خودش انجام دهد. معاملات تاجر باید به نام و حساب خودش باشد. بنابراین کسانی که به حساب دیگران معاملات تجاری می lrm نمایند، مانند کارمندان یک شرکت تجاری و مدیران شرکت lrm های تجاری تاجر محسوب نمی lrm شود.

منظور از امور تجارتی اموری است که قانونگذار آن lrm ها lrm را ذاتاً تجاری می lrm داند. برابر ماده lrm ی 2 ق.ت : معاملات تجارتی از قرار ذیل است :

1- خرید یا تحصیل هر نوع مال منقول به قصد فروش یا اجاره اعم از این كه تصرفاتی در آن شده یا نشده باشد.

2- تصدی به حمل و نقل از راه خشكی یا آب یا هوا به هر نحوی كه باشد.

3- هر قسم عملیات دلالی یا حق العمل كاری (كمیسیون) و یا عاملی و هم چنین تصدی به هر نوع تأسیساتی كه برای انجام بعضی امور ایجاد می شود از قبیل تسهیل معاملات ملكی یا پیدا كردن خدمه یا تهیه و رسانیدن ملزومات و غیره.

4- تأسیس و بكار انداختن هر قسم كارخانه مشروط بر این كه برای رفع حوائج شخصی نباشد.

5- تصدی به عملیات حراجی

6- تصدی به هر قسم نمایشگاه lrm های عمومی.

7- هر قسم عملیات صرافی و بانكی

8- معاملات برواتی اعم از این كه بین تاجر یا غیر تاجر باشد.

9- عملیات بیمه بحری و غیر بحری.

10- كشتی سازی و خرید و فروش كشتی و كشتی رانی داخلی یا خارجی و معاملات راجعه به آنها.

شرط دوم : قرار دادن امور تجارتی به عنوان شغل معمولی

شغل یعنی فعالیت برای امرار معاش. بنابراین برای آن که فعالیت lrm های مندرج در ماده lrm ی2قانون تجارت به انجام دهنده lrm ی آن وصف تاجر بدهد، باید شغل معمولی آن lrm ها lrm باشد.

الزامات حرفه lrm ای تاجر :

آن چه در حال حاضر قانون تجارت بر عهده تاجر گذاشته دو امر است :

الف) داشتن دفاتر تجاری و حفظ آن lrm ها

داشتن دفاتر تجاری برای تنظیم و ترتیب اداره lrm ی امور تاجران و شرکت lrm های تجاری مفید و قانوناً لازم است. دفاتر تجارتی عبارتند از : 1- دفتر روزنامه 2- دفتر کل 3- دفتر دارایی 4- دفتر کپیه

ب : ثبت نام در دفتر ثبت تجاری

ثبت اسم تجاری تاجر حقیقی طبق ماده 576 ق.ت اختیاری است مگر در مواردی که قوه قضاییه ثبت آن را الزامی کند. اما ثبت شرکت lrm ها lrm اعم از دولتی و غیر دولتی در دفتر ثبت شرکت lrm ها lrm الزامی است.

چه کسانی تاجر محسوب می شوند | تعریف حقوقی تاجر در قوانین تجارت ایران

امروزه با گسترش فعالیت های اقتصادی و بازرگانی که در اقسام مختلف کالا و خدمات بین افراد جامعه صورت می گیرد نیاز است که قانون گذار قواعد و مقرراتی را تعیین کرده تا از هرج و مرج و بی قانونی جلوگیری کند و انجام آن را برای فعالین حقیقی این عرصه آسان تر کند.

در بحث های تجارتی و معاملات تجارتی یکی ازموضوعاتی که از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است دانستن این نکته است که در ابتدا بدانیم تاجر به چه کسی اطلاق میگردد و کسبه ی جزء به چه افرادی گفته می شود و آیا می توان تمامی معاملات بین افراد را تجاری دانست؟ چرا که دانستن این موضوع کمک شایانی در قوانین مربوط به معاملات تجارتی برای ما خواهد داشت.

برای پاسخ به این پرسش ها باید به قانون تجارت مراجعه کنیم و ببنیم قانون تجارت در این باره چه توضیحی دارد . از این رو در این مقاله به بررسی اینکه تاجر کیست و تاجر چه شغلی دارد و انواع تاجر می پردازیم .

تعریف تاجر

تاجر در لغت به معنی بازرگان، سوداگر است.

به موجب ماده 1 قانون تجارت : تاجر کسی است که شغل معمولی خود را معاملات تجارتی قرار دهد.

به زبان ساده تر کسی عنوان تاجر پیدا می کند که اولاً، داد و ستد های تجارتی انجام دهد. ثانیاً داد وستدهای تجارتی، شغل عادی او باشد. علاوه بر آن لازم است که داد و ستد ها، به نام و به حساب خود وی انجام شود.

تاجر باید عمل تجاری را به نام و حساب خود انجام دهد. با این وصف، نماینده ها مانند قیم، وکیل، قائم مقام تجارتی، مدیران شرکت های تجاری حتی اگر موضوع شرکت الزاماٌ فعالیت تجاری باشد مانند شرکت تضامنی، تاجر محسوب نمی شوند و هم چنین فعالیت های مدیران شرکت ها به حساب شرکت انجام می شود.

با تصریح ماده 546 قانون مدنی : عامل یا مضارب در عقد مضاربه و برخی نماینده ها مانند دلال، عامل و حق العملکار تاجر محسوب می شوند.

اشخاص حقوقی که تاجر محسوب می شوند

ماده 538 قانون تجارت : تمامی شرکت های قانون تجارت شخصیت حقوقی دارند. موضوع فعالیت اشخاص حقوقی تاجر در برخی موارد باید تجاری باشد، مانند شرکت تضامنی و نسبی و در برخی موارد مانند شرکت سهامی، شرکت در هر صورت تجاری است حتی اگر موضوع فعالیت تجاری نباشد.

*تفاوت شرکت های تجاری و غیر تجاری کسب سود نمی باشد، بلکه موضوع فعالیت است.

معاملات تجارتی

ماده 2 قانون تجارت : معاملات تجارتی به عملیاتی گفته می شود که برای تجارتی تلقی شدن نیاز به تکرار ندارد یعنی تجارتی است حتی اگر یک بار انجام شود مانند صدور برات.اما فعالیت های تجارتی عملیاتی است که شرط حتمی وجود آن استمرار است مثل تصدی حمل و نقل، کارخانه، عملیات حراجی و تصدی به هر نوع تاسیساتی که برای انجام برخی امور ایجاد می شود.

بنابراین در مورد شغل تجارت اگراشخاص به طور اتفاقی مبادرت به عملیات تجاری نمایند نمی توان آنها را مشمول تعریف قانون تجارت نمود. لازمه شغل تجارت تکرار معاملات تجاری از طرف تاجر است. میزان تکرار معاملات تجاری به نحوی که مشمول تعریف حقوق تجارت گردد، بستگی به عرف و عادت محل دارد و نمی توان تعداد معینی برای آن قائل شد .

چه کسانی تاجر محسوب می شوند

دسته ای از عملیات تجارتی باید به وسیله موسسات انجام شوند

1-تصدی به حمل و نقل از راه خشکی یا آب و هوا

2-تصدی به هر نوع تاسیساتی که برای انجام بعضی امور ایجاد می شود

3-تأسیس و به کار انداختن کارخانه مشروط بر این که برای رفع حوائج شخصی نباشد

4-تصدی به عملیات حراجی

5-تصدی به هر قسم نمایشگاه عمومی

دیگر عملیات ماده 2 قانون تجارت اصولا تجاری هستند، یعنی نیازی نیست در قالب بنگاه یا موسسه باشند

اشخاصی که نمی توانند فعالیت تجاری انجام دهند

*طبق مواد 85 و 86 قانون امور حسبی، شخص صغیر ممیز و سفیه با اجازه ولی یا قیم می توانند فعالیت تجاری انجام دهند اما شخص صغیر غیر ممیز و مجنون نه شخصا و نه توسط ولی یا قیم خود نمی توانند معامله ای تجاری انجام دهند و تاجر شناخته شوند.

*کارمندان دولت از انجام فعالیت تجاری ممنوع نمی باشند اما حق العملکار کار گمرک نباید کارمند دولت باشد.

*به موجب بند 3 ماده 15 قانون دفاتر اسناد رسمی، سر دفتر و دفتریار از اشتغال به تجارت ممنوع می باشند.

*در رابطه با وکیل دادگستری، تصریح قانونی در خصوص ممنوعیت از اشتغال به تجارت وجود ندارد اما وکیل از اشتغال به اعمال منافی وکالت ممنوع می باشد.

انواع معاملات تجارتی

معاملات تجارتی را می توان به دو نوع تقسیم کرد :
ـ معاملات تجارتی اصلی
ـ و معاملات تجارتی تبعی‌
معاملات تجارتی اصلی معاملاتی هستند که در ماده ۲ قانون تجارت، به عنوان معاملات تجارتی ذکر شده اند و به لحاظ نوع و طبیعت خود، تجارتی محسوب می شوند.
معاملات تجارتی تبعی، معاملاتی هستند که نوع و طبیعت آنها مورد نظر نیست و به اعتبار تاجر بودن طرفین معامله یا یکی از آنها، تجارتی به شمار آمده اند.

ماده 3 قانون تجارت بیان می دارد معاملات ذيل به اعتبار تاجر بودن متعاملين يا يكي ازآنها تجارتي محسوب مي‌شود :
1- كليه معاملات بين تجار و كسبه و صرافان و بانكها.
2- كليه معاملاتي كه تاجر يا غيرتاجر براي حوائج تجارتي خود مي‌نمايد.
3-كليه معاملاتي كه اجزاء يا خدمه يا شاگرد تاجر براي امور تجارتي ارباب خود مي‌نمايد.
4-كليه معاملات شركتهاي تجارتي.

کسبه جزء

از لحاظ حقوق تجارت کسبه جزء تاجر به شمار می آیند. کسبه جزء اصطلاحی است که قانون تجارت در مورد کسانی که به کسب و کار و حرفه معین اشتغال داشته و در عرف تجارتی، تاجر نامیده نمی شوند، به کار برده شده است و آنها را از الزامات و تکالیفی که برای تاجر مقرر نموده، معاف کرده است.

طبق ماده 6 قانون تجارت هر تاجری به استثنای کسبه جزء مکلف است دفاتر ذیل یا دفاتر دیگری را که
وزارت عدلیه به موجب نظامنامه قائم‌مقام این دفاتر قرار‌می‌دهد داشته باشد :
1- دفتر روزنامه
2-دفتر کل
3- دفتر دارایی
4- دفتر کپیه

ماده 19 قانون تجارت تشخیص کسبه جزء را موکول به مقررات نظامنامه ای نموده است که وزارت عدلیه باید تهیه نماید.

شرایط اشخاص حقیقی که می توان آنها را کسبه جزء خواند به صورت زیر عنوان شده است :

– پیشه وران و کسبه و تولید کنندگانی که مبلغ فروش سالیانه آنها بیش از 100 میلیون ریال نباشد.

-افرادی که اقدام به ارائه خدمات در زمینه های مختلف می کنند، به صورتی که سالیانه بیش از 50 درصد میلیون ریال در قبال خدمات انجام داده دریافت نکنند.

در این صورت پیشه وران و کسبه جزء از تجار تمایز یافته و از تکالیفی نظیر ثبت دفاتر تجاری، ثبت روزنامه، ارائه صورت دارایی و … معاف هستند.

ثبت محل کسب برای کسبه جزء

کسبه های جزء معاف از تشکیل و تأسیس دفتر تجاری هستند. اما آنها می توانند موضوع فعالیت خود را در قالب یک قرارداد بین طرفین، به ثبت دفاتر اسناد رسمی کشور برسند. فعالیت های تجاری این کسبه از قوانین و مقررات نظام امور صنفی کشور، زیر مجموعه وزارت بازرگانی، تبعیت می کند.

در مقام جمع‌بندی باید گفت ملاک موضوعی بودن «تاجر» قاعده اولی است که فقط بر اشخاص حقیقی بار می‌شود، اما از آنجا که شخصیت حقوقی یک امر خلاف اصل است، برای تاجر بودن نیاز به یک استثنا نسبت به ملاک موضوعی دارد و آن معیار «شخصی بودن» است.

شخص حقوقي تاجر | شرکت‎های تجاری | شرکت‎های تجاری شخصیت حقوقی | مؤسسات غیر تجارتی | شرکت‎های دولتی | پایان شخصیت حقوقی تاجر | شرکت‎های سهامی

با وجود اینکه در قانون تجارت صریحا وظایف عمده تاجر قید شده است در مورد مزیت ها و امتیازات آن قانون ما عنوان خاصی را در نظر نگرفته است؛ لیکن بدیهی اشخاص حقوقی که تاجر محسوب می شوند است که عنوان تاجر و صفت تاجر بودن در کنار تکالیف و تعهداتی که ایجاد می کند، دارای مزایای متنابهی نیز است.

از جمله مزایای تاجر این است که برخلاف اشخاص غیر تاجر در کسب و کار تجارتی خود به مرور اعتبار تجاری کسب می کند که بلافاصله آن را می توان تبدیل به پول نقد و سرمایه کرد. به عبارت دیگر، تاجر عمدتا با اعتبار خود که به مرور کسب کرده است خریدهای عمده را انجام می دهد و پس از مدت مناسبی و پس از فروش کالا بهای آن را به تامین کننده کالا پرداخت می کند. ثانیا تاجر از اصلی به نام اصل سرعت در تجارت بهره مند است که از نتایج آن آزادی ادله است؛

بنابراین برخلاف اشخاص غیر تاجر و دعاوی غیرتجاری که برای اثبات هر دعوا ادله معینی وجود دارد تاجر از آزادی ادله برخوردار است و در روابط تجار می تواند از هر دلیلی برای اثبات ادعای خود استفاده کند. شخص غیر تاجر نمی تواند برای اثبات مدعای خود در دادگاه از دفتر شخصی خود استفاده کند و این امر بدیهی است؛ اما طبق قانون تجارت دفا تر تجارتی تجار که توسط خود آنها یا کارکنان آنها تحریر می شود به نفع خود آنها نیز دلیل محسوب می شود.

حتی در نظام های حقوقی پیشرفته که تعدد دارایی اشخاص پذیرفته شده است، دارایی تجارتخانه با دارایی شخص تاجر نباید مخلوط شود.حتی اگر شخص حقیقی بدون تاسیس شرکت یا شرکت های مختلف مبادرت به راه انداختن کارخانه های متفاوت در زمینه های تجاری مختلف کند مثلا کارخانه ریسندگی و بافندگی از یک سمت و کارخانه تولید ماشین آلات از سوی دیگر ایجاد کند این دارایی ها تفکیک شده محسوب می شوند و اگر تاجر در بخش ریسندگی ورشکست شود اموال او در بخش تولی ماشین آلات مصون از تعرض خواهد بود، مگر اینکه با رفتار متقلبانه اموال بخشی را به بخش دیگر منتقل کرده باشد.

از دیگر مزایای تجار این است که با استفاده از کارت بازرگانی از امکاناتی برخوردار می شوند که اشخاص عادی به آن دسترسی ندارند. استفاده از مزایای ثبت سفارش واردات و صادرات کالا و استفاده از تسهیلات اعتباری و بانکی ناظر به صادرات و واردات و همچنین حق استفاده از حمایت های ارزی دولت و غیره برخی از این مزایا است.

شخص حقوقی تاجر كیست؟؟؟

طبق ماده 588 ق.ت: شخص حقوقی می تواند دارای كلیه حقوق و تكالیفی شود كه قانون برای افراد قائل است مگر حقوق و وظایفی كه بالطبیعه فقط انسان ممكن است دارای آن باشد مانند حقوق و وظایف ابوت نبوت و امثال ذلك. بنابراین شخص حقوقی نیز می lrm تواند تاجر باشد. شخص حقوقی یا مربوط حقوق عمومی و یا حقوق خصوصی است.

اول : اشخاص حقوقی موضوع حقوق خصوصی / اشخاص حقوقی حقوق خصوصی به سه دسته تقسیم می lrm شوند :

شرکت lrm های تجاری

مؤسسات غیر تجارتی

شرکت lrm های تجاری :

شرکت تجاری قراردادی است که به موجب آن دو یا چند نفر توافق می lrm کنند سرمایه lrm ی مستقلی را که از جمع آورده lrm های آن lrm ها lrm تشکیل می lrm شود، ایجاد کنند و به مؤسسه lrm ای که برای مقصود خاصی تشکیل می lrm گردد، اختصاص دهند و در منافع و زیان lrm ای احتمالی ناشی از به کارگیری سرمایه سهیم شوند.

قانون تجارت ایران برای شرکت lrm های تجاری شخصیت حقوقی قائل شده است. (ماده 583ق.ت) شخصیت حقوقی ویژگی مشترک کلیه شرکت lrm های تجاری است؛ حتی شرکت lrm هایی که به ثبت نرسیده و مطابق قانون تجارت تشکیل نشده اند اما در عمل وجود دارند. (ماده 220ق.ت)

مطابق ماده lrm ی583ق.ت : كلیه شركت lrm های تجارتی مذكوردر این قانون شخصیت حقوقی دارند. شرکت lrm های تجاری تاجر تلقی می lrm شوند چه موضوع فعالیت آن lrm ها lrm تجاری باشد و چه به لحاظ شکل تجاری تلقی شوند مثل شرکت lrm های سهامی عام و خاص. شرکت lrm های تعاونی را باید از شرکت lrm هایی تلقی کرد که موضوع آن lrm ها lrm امور تجارتی است یعنی اگر موضوع آن lrm ها lrm انجام دادن یکی از امور مندرج در ماده lrm ی2ق.ت باشد شرکت تجاری هستند و در غیر این صورت تاجر نیستند.

تشکیلات و مؤسسات غیر تجارتی :

این که شخص حقوقی ایجاد شده با نام انجمن و مؤسسه lrm ی غیر تجارتی ثبت شده است یا نه، مؤثر در تاجر بودن یا نبودن آن شخص حقوقی نیست و باید ماهیت حقوقی او را با توجه به اساسنامه اش معین کرد. (ماده lrm ی584ق.ت) یعنی در هر مورد باید مشخص گردد که شخص حقوقی، تشکیلات غیر تجاری است یا شرکت تجارتی.

ملاک مهم، فعالیت شخص حقوقی است که در مورد تشکیلات غیر تجاری و انجمن باید جنبه lrm ی معنوی داشته باشد مانند فعالیت lrm های ورزشی، هنری، ادبی و مذهبی.

هرگاه پرداختن به این فعالیت lrm ها lrm مستلزم انجام دادن معاملات تجاری باشد؛ این معاملات چون فرع بر فعالیت lrm های معنوی و مدنی انجمن lrm ها lrm است لذا به انجمن lrm ها lrm وصف تاجر نمی دهد اما اگر فعالیت lrm های معنوی شخص حقوقی تحت الشعاع معاملات تجاری آن باشد، این شخص حقوقی، تاجر است.

موقوفات

موقوفات اموالی هستند که از جریان دادوستد خارج شده و به یک هدفِ خیر اختصاص داده شده است. این اموال دارای شخصیت حقوقی هستند اما تاجر نیستند.

اشخاص حقوقی موضوع حقوق عمومی

دولت و تشکیلات و مؤسسات دولتی مستقل

این مؤسسات به صورت شرکت تشکیل نمی شوند و از آن جا که برای سود بردن فعالیت نمی کنند و فعالیت lrm هایشان ناشی از وظایفی است که در اداره lrm ی امور کشور برعهده دارند، تاجر محسوب نمی شوند.

شرکت lrm های دولتی

با توجه به مفاد ماده lrm ی300ق.ت می lrm توان گفت شرکت lrm های دولتی تا آن جا که در اساسنامه شان قید نشده باشد شکل شرکت lrm های سهامی را دارند. بنابراین به استناد ماده lrm ی2 لایحه lrm ی اصلاحی قانون تجارت، بازرگانی تلقی می lrm شوند.

پایان شخصیت حقوقی تاجر

پایان اشخاص حقوقی تاجر زمان انحلال آن lrm ها lrm است. البته اشخاص حقوقی که تاجر محسوب می شوند به محض انحلال، شخصیت حقوقی شرکت lrm ها lrm از بین نمی رود بلکه این شخصیت حقوقی تا پایان تصفیه باقی می lrm ماند.(ماده 208 لایحه lrm ی قانونی 1347)

حقوق تاجر و عملیات تجارتی

برای اشنایی با حقوق تاجر و عملیات تجارتی باید ابتدا بدانیم که تاجر به چه شخصی اطلاق می شود و از منظر قانونگذار تاجر کیست. امروزه با گسترش تجارتهای خرد و کلان این مساله اهمیت زیادی پیدا می کند؛ لذا در این مقاله به آن می پردازیم.

تاجر کیست و عملیات تجارتی چیست؟

از منظر قانون، تاجر یعنی کسی که شغل معمولی خود را معاملات تجارتی قرار می دهد. تاجر میتواند شخص حقیقی یا شخص حقوقی باشد. شخص حقیقی در موقعیت تاجر، کسی است که عملیات تجارتی را پیشه خود کرده است. وی با نام و حساب خود مشغول تجارت می شود و قصدش انتفاع از این امر می باشد. اگر همان شخص در مقام شرکت یا فرد حقوقی تجارت میکند، دیگر با نام خود عملیات تجارتی انجام نمیدهد بلکه همین شخص با نام شرکت مشغول چنین عملیاتی خواهد شد.

اعمال تجاری از منظر قانونگذار چیست؟

از منظر قانونگذار، اعمال تجاری به سه دسته اعمال تجاری ذاتی و حکمی و تبعی تقسیم می شوند.

اعمال تجارتی ذاتی به این معنا هستند که ذات خود عمل تجارتی است. حسب مورد این دسته از اعمال یا با تصدی به آن به وجود می آیند یا اینکه صرف یک بار انجام دادن آنها تجارتی است.

مطلب مفید | وکیل دعاوی شرکت تجاری

دسته دیگر اعمالی هستند که به ذات تجاری نیستند و لیکن به حکم قانون تجاری محسوب شده و احکام عملیات تجاری بر آنها بار می شود.

سومین دسته اعمالی هستند که به تبع تاجر بودن شخصی که مشغول به انجام آنها است تجارتی محسوب شده و به همین علت به آنها اعمال تجاری تبعی می گویند.

آیا تاجر و عملیات تجارتی نیازمند دریافت کارت بازرگانی است؟

خیر، طبق تعریفی که از تاجر در قانون ارائه شده است، لازم نیست شخصی دارای کارت بازرگانی باشد تا تاجر محسوب شود. همینکه احراز شود شغل فرد، عملیات تجارتی است،کافی خواهد بود.

آیا برای تاجر محسوب شدن، نیاز به ثبت در دفتر ثبت تجارتی می باشد؟

تاجر و ثبت تجارتی

خیر، بر طبق آنچه در قانون تعریف شده است، صرف این که شخص اعم از حقیقی یا حقوقی شغل معمول خود را به قصد انتفاع، عملیات تجارتی بداند برای تاجر محسوب شدن کافی است.

عبارت “شغل معمول خود را عملیات تجارتی بداند“ به چه معناست؟

این امر بدین معنا است که محل اصلی درآمد وی از این حرفه باشد. لذا اگر فردی به چندین کار به طور همزمان مشغول است، لکن محل اصلی درآمد وی از عملیات تجارتی نمی باشد، چنین فردی تاجر محسوب نمی شود.

اگر شخصی به وکالت از دیگری به عملیات تجاری مبادرت ورزد، تاجر محسوب می شود؟

خیر، حتما باید شخص به نام و حساب خودش و به قصد انتفاع انجام عملیات تجارتی را شغل معمول خود قرار دهد. اگر کسی به وکالت از دیگری مبادرت به عملیات تجاری نماید، تاجر محسوب نمی شود.

اگر شخصی که ممنوع از عملیات تجارتی است، مبادرت به انجام آن ورزد، تاجر محسوب می شود؟

بله، حتی اگر شخصی به موجبی از موجبات ممنوعیت از امور تجاری، مبادرت به آن ورزد، باز هم تاجر محسوب شده و احکام تاجر بر وی بار می شود.

وظیفه تاجر بر طبق قانون چه می باشد؟

بر طبق آنچه که در قانون تجارت به آن اشاره شده است، اولین وظیفه هر تاجر تنظیم دفاتر تجارتی است . این دفاتر شامل دفتر روزنامه ، کل ، دارایی و کپیه می باشند.

مطلب مفید | وکیل پرونده حقوقی شرکت

وظیفه دیگر تاجر ثبت نام در دفتر ثبت تجارتی است. البته همانطور که گفتیم این امر بدین معنا نیست که اگر تاجری در این دفتر ثبت نام نکند تاجر محسوب نمی شود.

ضمانت اجرای عدم انجام چنین ثبت نامی محرومیت از حقوق تاجر و عملیات تجارتی اشخاص حقوقی که تاجر محسوب می شوند می باشد. به طور مثال شخصی که ثبت نام تجارتی نکرده ممکن است از ثبت نام کارت بازرگانی محروم شود. یا از معافیت های مالیاتی خاصی که ممکن است برای تجار لحاظ شود، محروم گردد.

همچنین برای ثبت نام نکردن در دفاتر تجارتی، ضمانت اجراهای کیفری نظیر پرداخت جزای نقدی نیز پیش بینی شده است.

وظیفه سومی که هر تاجر باید بدان پایبند باشد اعلام ورشکستگی خود است. اگر چنین نکند، ممکن است ورشکسته به تقصیر یا تقلب گردد.

حقوق تاجر و عملیات تجارتی چیست؟

الزامات قانونی تجار زیاد است. و عدم انجام آنها ممکن است حتی در مواردی مسئولیت کیفری به همراه داشته باشد. با این وجود مزایای زیادی هم برای شخصی که از منظر قانون تاجر محسب می شود در نظر گرفته شده است. از جمله حقوق تاجر و عملیات تجارتی میتوان به کسب اعتبار تجارتی و دریافت تسهیلات، برخورداری از اصل سرعت در امور تجاری، مزایای استفاده از کارت بازرگانی، مزایای مربوط به ورشکستگی بخشی از این موارد هستند.

کسب اعتبار تجارتی و دریافت تسهیلات به چه معنا است؟

یکی از حقوق تاجر و عملیات تجارتی امر دریافت اعتبار می باشد. تاجر عمدتا با اعتبار خود که به مرور کسب کرده است می تواند خریدهای عمده را انجام دهد. و پس از فروش کالا، بهای آن را به تامین کننده کالا پرداخت نماید. همچنین می تواند با اعتبار خود، وام ها و تسهیلات مناسبی را دریافت نماید. زیرا بانک ها تسهیلات ویژه ای را به کسب و کار ها اختصاص داده اند.

بهره مندی از اصل سرعت به چه معنا است؟

یکی دیگر از حقوق تاجر و عملیات تجارتی همین بهره مندی از اصل سرعت است که برای اشخاص غیر تاجر امکان پذیر نمی باشد. تاجر از اصلی به نام اصل سرعت در تجارت بهره‌مند است که از نتایج آن آزادی ادله است.

برخلاف اشخاص غیر تاجر و دعاوی غیرتجاری که برای اثبات هر دعوا ادله معینی وجود دارد تاجر از آزادی ادله برخوردار است. لذا در روابط تجاری می‌تواند از هر دلیلی برای اثبات ادعای خود استفاده کند. شخص غیر تاجر نمی‌تواند برای اثبات مدعای خود در دادگاه از دفتر شخصی خود استفاده کند و این امر بدیهی است؛ اما طبق قانون تجارت دفا‌تر تجارتی تجار که توسط خود آنها یا کارکنان آنها تحریر می‌شود به نفع خود آنها نیز دلیل محسوب می‌شود.

استفاده کردن از کارت بازرگانی چه مزیتی برای تاجر دارد؟

از دیگر حقوق تاجر و عملیات تجارتی این است که با استفاده از کارت بازرگانی از امکاناتی برخوردار می‌شوند که اشخاص عادی به آن دسترسی ندارند. استفاده از مزایای ثبت سفارش واردات و صادرات کالا و استفاده از تسهیلات اعتباری و بانکی ناظر به صادرات و واردات و همچنین حق استفاده از حمایت‌های ارزی دولت و غیره برخی از این مزایا است.

مزایای ورشکستگی تجار چیست؟

قانونگذار از تجار اعسار را نمی پذیرد و دادخواست تجار باید در قالب ورشکستگی باشد. ورشکستگی برای تاجر می تواند حاوی مزایایی باشد. به طور مثال اگر تاجر از پس بدهی های خود بر نیاید، دارایی های او به نسبت خاص میان طلبکاران تقسیم می شود. مثلا فرض کنید طلبکاری 100 میلیون تومان طلب داشته باشد. ابتدا محاسباتی توسط مدیر تصفیه و عضو ناظر برای تاجر ورشکسته بر طبق قانون انجام می شود. در این حالت ممکن است تنها ده درصد به طلبکار قابل پرداخت باشد. یعنی شخص ورشکسته مجبور به پرداخت کامل تمام بدهی های خود نشود. همچنین امکان انعقاد قرارداد ارفاقی توسط طلبکاران برای تاجر ورشکسته وجود دارد تا تاجر بتواند به فعالیت تجارتی خود ادامه دهد تا بتواند بدهی های خود را تسویه نماید.