مثالی از انتشار اوراق بهادار

اوراق مشارکت

علیرضا صالحی/ قاضی بازنشسته دادگاه تجدیدنظر استان تهران و وکیل پایه یک دادگستری در ادامه بحث مربوط به بورس اوراق بهادار، ذکر این نکته لازم است که استفاده بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی، از ابزارهای مالی اسلامی یا صکوک است. (صک، معرب واژه چک در فارسی است، در لغت عربی، معنای گسترده‌ای پیدا کرده و اصطلاح صکوک برهمه انواع حوالجات و اوراق بدهی اطلاق می‌شود.) در بازار سرمایه، اوراق بهادار و دیگر ابزارهای مالی رایج، دارای تنوع گسترده‌ای است.

به‌طور مثال اوراق سهام به‌عنوان اوراق تامین‌کننده سرمایه بنگاه‌های اقتصادی و اوراق مشارکت به‌عنوان ابزار‌های تامین نقدینگی آن بنگاه‌ها شناخته می‌شوند. در یادداشت مورخ ۳ / ۸ / ۹۹ پیرامون اوراق سهام مطالبی عرضه شد در این نوشتار به پاره‌ای از موضوعات مربوط به اوراق مشارکت می‌پردازیم. اوراق مشارکت یکی از اوراق بهادار موضوع بند ۲۴ ماده یک قانون بازار اوراق بهادار است. بر اساس ماده ۲ قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت مصوب ۱۳۷۶، اوراق مشارکت، اوراق بهادار با نام یا بی‌نامی هستند که به موجب قانون به قیمت اسمی مشخص برای مدت معین منتشر می‌شوند. سرمایه‌گذاران که اوراق مشارکت را خریداری می‌کنند دارندگان اوراق مشارکت نامیده می‌شوند. به موجب ماده یک قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت و تبصره ذیل آن، شرکت‌ها، شهرداری‌ها، موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی و موسسات عام‌المنفعه و شرکت‌های وابسته به آنها، در راستای اهدافی از جمله طرح‌های عمرانی - انتفاعی دولت و طرح‌های سودآور تولیدی و ساختمانی و خدماتی، که در مدت معقولی پس از شروع بهره‌برداری، علاوه بر تامین هزینه‌های جاری و استهلاک سرمایه، سود متناسبی به تبعیت از سیاست دولت، به نحوی که فایده‌های ناشی از بهره‌برداری طرح، قابل فروش و قابل تقویم به پول باشد را عاید کند و مورد تشخیص و تایید هیاتی مرکب از نمایندگان وزارت امور اقتصادی و دارایی سازمان مدیریت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته‌اند، مجاز به انتشار اوراق هستند. ماده ۴ قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت، مجوز انتشار اوراق مشارکت، برای شرکت‌های غیر پذیرفته‌شده در بورس را در اختیار بانک مرکزی و ماده ۱۷ قانون تنظیم بخشی از مقررات تسهیل نوسازی صنایع کشور مصوب ۱۳۸۲، برای شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را در اختیار سازمان بورس قرار داده بود، اما با تصویب ماده ۲۶ قانون بازار اوراق بهادار در سال ۱۳۸۴، تمامی شرکت‌ها، اعم از حاضر یا غیر حاضر بودن در بورس، مجوز انتشار اوراق مشارکت را باید از سازمان بورس اوراق بهادار اخذ کنند. صاحبان اوراق مشارکت، ضمن بهره‌مندی از سود مشارکت که در مرحله اجرای طرح به‌صورت علی‌الحساب و پس از پایان طرح و تعیین سود مشارکت به‌صورت قطعی لحاظ می‌شود، می‌توانند در زمان مورد توافق با عامل، سرمایه خود را مسترد کنند. همچنین این حق را دارند مثالی از انتشار اوراق بهادار که اوراق مشارکت خود را به دیگری انتقال دهند یا در خرید سهام جدید با رعایت حق تقدم، نسبت به سایر خریداران، از اولویت برخوردار شوند.

پی‌نوشت: مطالب ستون بایسته‌های حقوق در بازرگانی شنبه هر هفته در صفحه ۵ چاپ می‌شود.

انواع اوراق بهادار در بورس

زمانی که افراد تصمیم به سرمایه‌گذاری می‌گیرند ممکن است با اصطلاحات و راهکارهای مختلفی مواجه شوند که تا پیش از آن مفهوم دقیقی در ذهن آن‌ها در این باره نبوده است. یکی از راهکارهایی که در بازار سرمایه به عنوان یک گزینه سرمایه‌گذاری به شما معرفی می‌شود، استفاده از اوراق بهادار است. در حال حاضر استقبال از اوراق بهادار با هدف سرمایه‌گذاری و کسب سود٬ روشی بسیار محبوب در بین سرمایه‌گذاران است و پیشنهاد ما این است که اگر قصد سرمایه‌گذاری دارید این گزینه را نیز مورد بررسی قرار دهید. اما با مفهوم اوراق بهادار تا چه اندازه آشنایید؟ اگر می‌خواهید در این باره بیشتر بدانید ادامه این مطلب را همراه ما باشید تا تعریف دقیق اوراق بهادار و ساز و کار این ابزار سرمایه‌گذاری را بهتر بشناسید.

اوراق بهادار چیست؟

اصطلاح اوراق بهادار به یک ابزار مالی قابل انتقال و قابل معامله اشاره دارد که دارای نوعی ارزش مالی است و برای افزایش ارزش دارایی می‌توان روی آن سرمایه‌گذاری کرد. به طور کلی اوراق بهادار برگه‌ای است که پشتوانه مالی دارد و از ارزش پولی برخوردار است. اوراق بهادار سند مالی‌ای است که دولت یا نظام‌های مالی آن را ضمانت می‌کنند و ارزش آن از نظر مالی بر جای خود باقی است. زمانی که شما اوراق بهادار را به عنوان سرمایه‌گذاری می‌خرید، از طریق سهام در مالکیت یک شرکت سهامی عام مشترک شده‌اید. نهاد (شرکت یا سازمانی) که اوراق بهادار را منتشر می‌کند به عنوان ناشر شناخته می‌شود و خریداران این اوراق سرمایه‌گذاران آن هستند. به مثالی از انتشار اوراق بهادار زور کلی اوراق بهادار روشی است که شهرداری‌ها، شرکت‌ها و سایر سازمان‌های تجاری به کمک آن می‌توانند سرمایه جدید جذب کنند.
اوراق بهادار نیز مانند انواع دیگر سرمایه‌گذاری‌ها نوسان ارزش دارد و عرضه و تقاضای این روش سرمایه‌گذاری وابسته به همین نوسان است. همانطور که واضح است اوراق بهادار در زمره دارایی‌های نامشهود افراد قرار می‌گیرد.

انواع اوراق بهادار

اگر اوراق بهادار نشان دهنده شراکت افراد سرمایه‌گذار در مالکیت یک شرکت یا سازمان تعریف شود، باید بگوییم که این شراکت در مالکیت از طریق سهام شرکت انجام می‌شود. سرمایه‌گذاری از طریق خرید اوراق بهادار می‌تواند به وسیله خرید انواع مختلفی از این اوراق انجام شود که هر کدام از این نوع ویژگی‌های خود را دارند. اگر بخواهیم یک دسته‌بندی کلی برای اوراق بهادار ارائه کنیم، انواع مختلف آن در سه دسته قرار می‌گیرند.
دسته اول اوراق سهام یا اوراق حقوق صاحبان سهام است. دسته بعدی اوراق بدهی و دسته سوم هم اوراق ابزار مشتقه است. اما ممکن است دسته چهارمی هم با عنوان اوراق بهادار ترکیبی ذکر شود که ترکیبی از سه نوع ذکر شده است. اگر می‌خواهید در مورد انواع اوراق بهادار بیشتر بدانید٬ در ادامه این انواع را شرح خواهیم داد.

اوراق بهادار سهام

اوراق بهادار سهام که به آن اوراق حقوق صاحبان سهام نیز گفته می‌شود، نفعی که مالکان سهامدار از شرکت در یک شرکت یا سازمان می‌برند را نشان می‌دهد. این منافع ممکن است شامل سهان عادی آن نهاد و یا سهام ممتاز آن باشد. اگر شما به عنوان یک سرمایه‌گذار اوراق بهادار یهام داشته باشید معمولا سود این سهام را دریافت می‌کنید. خرید این نوع از اوراق بهادار در بین سرمایه‌گذاران بسیار رایج است. دارنده برگه اوراق بهادار یک سازمان، علاوه بر کسب سود از افزایش قیمت این سهام، در سود حاصل از فعالیت‌های شرکت در هر سال مالی مثالی از انتشار اوراق بهادار به نسبتی که در شرکت سهام دارد٬ شریک است.

این نوع از اوراق بهادار نیز انواع مختلفی دارد و به زیرمجموعه‌های متعددی تقسیم می‌شود؛ برای مثال: سهام ممتاز، سهام عادی، سهام بانام و بی‌نام، سهام جایزه، سهام نقدی و غیرنقدی، حق تقدم سهام و …
همه این انوع مختلف اصلیتی مشابه به یکدیگر دارند اما هر کدام ویژگی‌ها و مزایایی متفاوت را نیز ارائه می‌دهند که سرمایه‌گذاران می‌توانند با توجه به شرایط و اهدافشان یکی از این روش‌ها را انتخاب کرده و پول خود را به آن تخصیص دهند.

اوراق بدهی

شرکت‌ها و سازمان‌ها ممکن است برای پیش‌برد اهدافشان به منابع مالی نیاز دارند و ممکن است با کمبود منابع مالی روبرو شوند. از این رو اوراقی به نام اوراق بدهی منتشر می‌کنند تا سرمایه‌گذاران با خرید این اوراق منابع مالی لازم شرکت برای پیشبرد پروژه‌های تحت مدیریت تامین شود. سرمایه‌گذارانی که اوراق بدهی شرکت‌ها را خریداری می‌کنند در کنار کسب سود، به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا اهدافشان را پیش ببرند.
زمانی که شما اقدام به خریداری اوراق بدهی یک شرکت می‌کند، آن شرکت موظف است اصل سرمایه شما و سود مشخص شده در اوراق بدهی را در سررسید به شما پرداخت کند. انتشار اوراق بدهی و خرید آن توسط سرمایه‌گذاران روش بسیار رایجی در بازار سرمایه است که برای دو طرف معامله سودرسان است. با این حال خرید و فروش اوراق بدهی مانند خرید و فروش سهام برای سرمایه‌گذاران جذابیت ندارد. به عنوان یک سرمایه‌گذار اگر به دنبال یک گزینه مطمئن و کم ریسک برای سرمایه‌گذاری هستید اوراق بدهی می‌تواند نظر شما را جلب کند. از این رو رویکرد اوراق بدهی شباهت زیادی به سرمایه‌گذاری در حساب‌های بانکی دارد.

اوراق ابزارهای مشتقه

روش دیگر سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار٬، خرید اوراق ابزارهای مشتقه است. برخلاف اوراق دیگر، به خودی خود ارزش مالی ندارند بلکه یک کالای فیزیکی به عنوان پشتوانه این اوراق وجود دارد که ارزش اوراق ابزارهای مشتقه به آن‌ها وابسته است. مثلا اگر شما اوراق مشتقه طلا را با هدف سرمایه‌گذاری خریداری می‌کنید، این اوراق با پشتوانه طلا صادر شده است.
خوب است بدانید که این نوع اوراق در همه بازارهای بین‌المللی نیز عرضه می‌شود.
اوراق ابزارهای مشتقه انواع مختلفی همچون قراردادهای آتی٬ سلف٬ اختیار معامله و معاوضه دارد.

اوراق بهادار ترکیبی

هنگام سرمایه‌گذاری در این دسته از اوراق بهادار، ترکیب سرمایه‌گذاری شما ویژگی‌های اوراق بهادار و سهام را به طور همزمان تجربه می‌کنید. اوراق بهادار ترکیبی که افراد به مثالی از انتشار اوراق بهادار عنوان یک سرمایه‌گذار می‌توانند خریداری کنند شامل گواهی سهام، سهام ممتاز و اوراق قابل تبدیل است.

مثالی از انتشار اوراق بهادار

استارتاپ A را در نظر بگیرید. بنیان‌گذاران این استارتاپ از سرمایه‌گذاران خصوصی، اعضای خانواده و دوستان خود سرمایه جذب می‌کنند. با کمک انتشار اوراق قرضه، بنیان‌گذاران می‌توانند سرمایه مورد نیاز خود برای پروژه‌های مختلف را به دست می‌آورند و افرادی را به عنوان سرمایه‌گذار در سودآوری پروژه‌ها سهیم می‌کنند. این پول در واقع به صورت وامی عمل می‌کند که سرمایه‌گذاران به بنیان‌گذاران استارتاپ قرض داده‌اند.

همان طور که بالاتر به آن اشاره کردیم اوراق بهادار انواع مختلفی مثالی از انتشار اوراق بهادار دارد و بنابراین راه‌های زیادی هست تا شما بتوانید موردی که با برنامه و اهدافتان متناسب است را بیابید. راهکار سرمایه‌گذاری از طرق اوراق بهادار یک روش محبوب است چرا که ریسک این نوع سرمایه‌گذاری کنترل شده و به نسبت کمتر از سرمایه‌گذاری در سهام است و به عنوان روشی مطمئن در بین سرمایه‌گذاران شناخته شده است.

اگر در بین روش‌های مختلف سرمایه‌گذاری مردد هستید و در مورد تصمیم خود مطمئن نیستید و یا اگر نمی‌دانید فرایند سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی را از کجا شروع کنید٬ نزدیک د ر کنار شما است. اپلیکیشن سرمایه‌گذاری نزدیک با بررسی اهداف شما و روش مد نظرتان روشی امن و سریع برای سرمایه‌گذاری پیش پای شما می‌گذارد. برای تحقق هر چه بهتر اهدافتان در کنار شما هستیم.

انتشار اوراق وکالت در دستور کار بازار سرمایه

به گزارش سازمان بورس و اوراق بهادار، مهسا رادفر افزود: در سال ۹۸ تصویب دستورالعمل انتشار اوراق وکالت در دستور کار قرار دارد که بر این اساس، «اوراق وکالت» یکی از انواع ابزارهای مالی است که بر مبنای ضوابط عقد وکالت استوار است. در این اوراق، سرمایه‌گذاران منابع مالی خود را در قالب عقد وکالت در اختیار بانی قرار می‌دهند و او به عنوان وکیل دارندگان اوراق، منابع حاصل از انتشار اوراق را برای انجام فعالیت‌های اقتصادی متنوع و متعدد سرمایه‌گذاری می‌کنند.

رئیس اداره نظارت بر انتشار و ثبت اوراق بهادار بدهی در ادامه توضیح داد: این اوراق برای تأمین مالی و تأمین سرمایه در گردش شرکت‌های پروژه، هلدینگ‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری و تأمین سرمایه‌هایی که قصد دارند سایر بنگاه‌های اقتصادی از جمله شرکت‌های کوچک و متوسط را تأمین مالی کنند، می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.

رادفر، اوراق وکالت را فرصت جدیدی برای تأمین مالی هلدینگ‌ها و شرکت‌های سرمایه گذاری دانست و گفت: از این طریق، شرکت‌ها می‌توانند در راستای سرمایه گذاری بیشتر در شرکت‌های زیر مجموعه خود اقدام کنند؛ ضمن اینکه در کنار تأمین مالی شرکت‌های بزرگ، اوراق وکالت برای تأمین مالی شرکت‌های پروژه و همچنین شرکت‌های کوچک و متوسطی که بر اساس دستورالعمل‌های موجود شرایط انتشار اوراق و تأمین منابع مالی از بازار سرمایه را ندارند، مناسب است.

وی در پایان تصریح کرد: با طراحی و تصویب اوراق وکالت، طراحی و پیاده سازی انواع اوراق مالی اسلامی مرسوم در کشورهای اسلامی در داخل کشور صورت گرفته و اصلاح و بهبود فرآیند انتشار ابزار و یا اصلاح رویه‌ها به عنوان برنامه‌های آتی مورد توجه است.

انتشار اوراق‌بهادار سرمایه‌ای و استفاده از اوراق‌بهادار بدهی

رئیس اداره نظارت بر انتشار و ثبت اوراق بهادار بدهی در خصوص تأمین مالی در کشورمان گفت: از ویژگی‌های اصلی تأمین مالی در اقتصاد ایران، بانک محور بودن نظام تأمین مالی و نقش پررنگ بازار پول در این فرآیند است. به عبارتی دیگر نخستین و شاید تنها گزینه اکثر مدیران برای تأمین مالی پروژه‌ها و شرکت‌ها استفاده از تسهیلات بانک‌ها و مؤسسات اعتباری است و تأمین مالی با استفاده از منابع صندوق توسعه ملی، منابع پیش بینی شده دولت و در نهایت تأمین مالی از طریق بازار سرمایه در اولویت‌های بعدی قرار دارند؛ این در حالی است که بازار سرمایه با جمع‌آوری سرمایه‌های خرد و کلان قادر است تا در تجهیز منابع بنگاه‌های تولیدی و خدماتی کشور نقش مهمی ایفا کند.

این مقام مسئول، انجام تأمین مالی در بازار سرمایه را به دو روش عمده دانست و افزود: نخستین روش از طریق انتشار اوراق بهادار سرمایه‌ای است که با تأسیس شرکت‌ها و یا افزایش سرمایه شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار محقق می‌شود؛ دیگر روش نیز انتشار اوراق بهادار بدهی است که طیف وسیع‌تری از شرکت‌ها، اعم از سهامی عام و خاص را در بر می‌گیرد و استفاده از اوراق بهادار بدهی را می‌توان به عنوان یکی از مهم‌ترین و جدیدترین گزینه‌های تأمین سرمایه در گردش بنگاه‌های اقتصادی برشمرد.

رادفر، در خصوص روش‌های تأمین مالی برای بنگاه‌های اقتصادی اظهار کرد: در حال حاضر ابزارهای متنوعی در بازار سرمایه وجود دارد که برای تأمین مالی فعالیت‌های مختلف واحد تجاری می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. به عنوان مثال یک شرکت که قصد راه‌اندازی پروژه‌ای را دارد، برای تأمین منابع مالی خود در مرحله ساخت (قبل از بهره‌برداری) می‌تواند از اوراق مشارکت یا اوراق سفارش ساخت استفاده کند. برای تأمین ماشین‌آلات و تجهیزات مورد نیاز جهت تأسیس یا توسعه واحد تولیدی می‌تواند با استفاده از اوراق اجاره تأمین مالی کند؛ اما طیف گسترده‌ای از اوراق بهادار بدهی برای تأمین سرمایه در گردش بنگاه‌های اقتصادی کاربرد دارد.

وی اوراق مرابحه را به عنوان پرکاربردترین ابزار مالی در جهت تأمین مواد و کالا که یکی از اقلام اصلی سرمایه در گردش مورد نیاز بنگاه‌ها نام برد و تصریح کرد: در فرایند انتشار این اوراق، منابع مورد نیاز برای خرید کالا با انتشار اوراق جمع آوری شده سپس مواد و کالای مورد نیاز خریداری و به صورت فروش اقساطی در اختیار بنگاه اقتصادی قرار می‌گیرد.

رئیس اداره نظارت بر انتشار و ثبت اوراق بهادار بدهی، اضافه کرد: واحدهای تولیدی نیز می‌توانند از اوراق اجاره برای تأمین نقدینگی استفاده کنند. همه واحدهای تولیدی مالک دارایی‌هایی هستند که به صورت مولد در تولید نقش مستقیم ایفا نمی‌کند، مانند زمین و ساختمان و کارخانه. آنها از طریق انتشار اوراق اجاره می‌توانند با فروش دارایی به نهاد واسط و سپس اجاره به شرط تملیک آن، ضمن حفظ دارایی قبلی خود معادل ارزش کارشناسی دارایی نقدینگی جذب کنند.

وی در خصوص اوراق سلف توضیح داد: این اوراق یکی دیگر از ابزارهای تأمین مالی است که می‌تواند منابع مورد نیاز برای تولید را تأمین کند. در این اوراق، شرکت می‌تواند در ازای دریافت وجه نقد متعهد به تحویل محصول خود در آینده به قیمت مشخص شود؛ البته در این اوراق برای پوشش ریسک ناشی از تغییرات قیمت محصول، اختیار خرید و فروش دیده شده که به شرکت و خریدار اوراق، این اطمینان را می‌دهد که قیمت در یک دامنه مشخصی تغییر خواهد کرد.

رادفر، اوراق خرید «دین» را یکی دیگر از ابزارهای تأمین نقدینگی معرفی کرد و گفت: در این اوراق شرکت‌ها می‌توانند مطالبات مدت دار ناشی از فروش خود را با تنزیل بفروشند و منابع به دست آمده را مجدد در فرایند عملیاتی شرکت به کار گیرند. اوراق منفعت، اوراق دیگری است که عمدتاً می‌تواند برای تأمین مالی پیمانکاران مورد استفاده قرار گیرد.

وی افزود: اکثر شرکت‌های پیمانکاری در ازای اجرای پروژه، دارای قراردادهای بلندمدت بهره برداری یا فروش تضمینی محصول هستند و بازگشت سرمایه‌گذاری اولیه آنها مستلزم سپری شدن زمان مشخصی است. در این اوراق، پیمانکاران می‌توانند با واگذاری منافع قرارداد در مدت معینی نسبت به تأمین نقدینگی خودشان اقدام کنند.

این مقام مسئول تاکید کرد: از نظر ما گرچه تنوع‌بخشی به ابزارهای تأمین مالی یکی از اقدامات لازم برای افزایش مثالی از انتشار اوراق بهادار سهم بازار سرمایه در تأمین مالی است، اما تنوع ابزارها لزوماً به سهولت و افزایش تأمین مالی نمی‌انجامد و آنچه از خود شیوه‌های تأمین مالی مهم‌تر است، متناسب کردن آن با نیاز بنگاه‌ها و تسهیل شرایط استفاده از آن‌هاست که در این راستا طراحی و تصویب ابزارهای جدید متناسب با نیاز بنگاه‌های اقتصادی همواره مدنظر سازمان بورس بوده است.

حجم و مبلغ اوراق منتشر شده در سال ۹۷

مهسا رادفر، میزان انواع اوراق بهادار بدهی منتشر شده در سال ۹۷ را جمعاً مبلغ ۵۲۱.۲۲۱ میلیارد ریال خبر داد و تصریح کرد: از این حجم، مبلغ ۱۴۷.۳۲۰ میلیارد ریال آن مربوط به پذیره‌نویسی اوراق در بازار و مابقی مربوط به شروع معاملات ثانویه اوراق عمدتاً اسناد خزانه اسلامی در بازار است.

وی افزود: بیشترین میزان انتشار اوراق مربوط به اوراق اجاره به مبلغ ۵۳.۷۷۰ میلیارد ریال و اوراق سلف به مبلغ ۵۰.۸۵۰ میلیارد ریال با هدف تأمین نقدینگی و بعد مربوط به اوراق منفعت به مبلغ ۳۱.۰۰۰ میلیارد ریال، اوراق مرابحه ۸.۰۰۰ میلیارد ریال، اوراق رهنی ۲.۰۰۰ میلیارد ریال و اوراق مشارکت ۱.۷۰۰ میلیارد ریال است. میزان اسناد خزانه اسلامی پذیرش شده در سال ۹۷ مبلغ ۳۴۲.۰۶۸ میلیارد ریال و اوراق مشارکت دولت مبلغ ۲۰.۰۰۰ میلیارد ریال بوده است.

برنامه‌های سال ۹۸ در حوزه انتشار اوراق

وی در خصوص برنامه‌های سال جاری در حوزه انتشار اوراق بیان کرد: در پایان سال گذشته برای ۱۳ شرکت جمعاً به مبلغ ۲۸.۵۳۳ میلیارد ریال موافقت اصولی جهت انتشار اوراق صادر شده که فرایند تکمیل مدارک آنها جهت انتشار اوراق در دست انجام است؛ ضمن آنکه اقدامات اولیه جهت پذیرش مبلغ حدود ۱۲۰.۰۰۰ میلیارد ریال اسناد خزانه اسلامی که در روزهای پایانی سال به پیمانکاران تخصیص داده شده نیز در حال انجام است.

اوراق منفعت چیست؟

اوراق بهادار با نامی است که نشان‌دهندۀ مالکیت مشاع دارندۀ آن بر مقدار معینی از منافع آتی حاصل از بکارگیری دارایی‌ها یا ارائه خدمات معین و هرگونه حقوق معین قابل نقل و انتقال برای یک دوره زمانی مشخص است. این اوراق قابل معامله در بورس‌ها یا بازارهای خارج از بورس می‌باشند.

منفعت، عواید مستمر حاصل از دارایی معین یا حق استفاده از خدمات یا سایر حقوق قابل نقل و انتقالی است که مبنای انتشار اوراق منفعت قرار می گیرد.

شرایط متقاضی تامین مالی

• بانی در ایران به ثبت رسیده و مرکز اصلی فعالیت آن در ایران باشد.
• اظهارنظر بازرس و حسابرس شرکت در خصوص صورت‌های مالی دو سال مالی اخیر بانی مردود یا عدم اظهارنظر نباشد.
• تعلق منفعت به بانی محرز شده باشد.
• مجموع جریان نقدی حاصل از عملیات بانی در دو سال مالی اخیر مثبت باشد.
• نسبت مجموع بدهی‌ها به دارایی‌های بانی حداکثر ۹۰ درصد باشد.
• بانی توانایی پرداخت مبالغ تعهدشدۀ خود را داشته باشد.

شرایط دارایی مبنای انتشار

• در زمان انتشار اوراق، دارای جریانات نقدی باشد.
• تعلق منفعت به بانی محرز شده و تداوم آن در آینده بیش از عمر اوراق باشد.
• هیچگونه محدودیت یا منع قانونی، قراردادی یا قضایی برای انتقال، تصرف و استفاده از منفعت وجود نداشته باشد.
• تمام مجوزهای قانونی لازم برای استفاده از منافع و تداوم آن توسط بانی از مراجع ذیربط اخذ شده باشد.
• در صورتی که منفعت مورد نظر ناشی از دارایی معینی است، تأمین مالی بر مبنای عین دارایی و یا توثیق آن برای بانی انجام نشده باشد.

سوالات متداول

فرآیند انتشار این اوراق چقدر زمان می‌برد؟

مدت‌زمان فرآیند تأمین مالی از این روش ۳ الی ۴ ماه می‌باشد.

آیا تأمین مالی از طریق انتشار اوراق منفعت محدودیت حجم انتشار دارد؟

محدودیتی از نظر حجم انتشار ندارد و به توان مالی شرکت در بازپرداخت اصل و سود اوراق بستگی دارد.

انتشار این اوراق چه هزینه‌هایی برای متقاضی تأمین مالی به همراه دارد؟

هزینه‌های تأمین مالی شامل سود اسمی اوراق می‌باشد که عمدتاً توسط نهادهای قانونی نظیر شورای پول و اعتبار تعیین و معمولاً به صورت سه‌ماه یک‌بار پرداخت می‌شود به انضمام کارمزد هزینه‌های ارکان (شامل متعهدپذیره‌نویس، بازارگردان و ضامن) که با توافق طرفین و شرایط بازار تعیین می‌گردد.

آیا وجود رکن ضامن در انتشار اوراق منفعت الزامی می‌باشد؟

دو حالت برای ضامن می‌توان متصور شد:

درصورتی که مجموع جریان نقد عملیاتی دو سال اخیر بانی مثبت نباشد و یا نسبت بدهی به دارایی بانی پایین تر از ۹۰ درصد نباشد وجود ضامن بانکی الزامی است.

در غیر این صورت:

الف) در صورتیکه اوراق، دارای رتبه اعتباری مورد تأیید سازمان بورس باشد، وجود ضامن الزامی نخواهد بود.

ب) همچنین بانی می­تواند با تأیید سازمان با رعایت دستورالعمل توثیق اوراق بهادار نزد شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویۀ وجوه، نسبت به توثیق اوراق بهادار به نفع نهاد واسط برای تضمین تعهدات بانی به جای معرفی ضامن اقدام نماید.

در صورتیکه اوراق در بازار منتشر شود و با استقبال سرمایه‌گذاران مواجه نشود مبلغ مورد نیاز چگونه تأمین خواهد شد؟

رکن متعهدپذیره‌نویس اوراق یکی از ارکان الزامی انتشار اوراق است که متعهد می‌شود در صورت عدم خریداری اوراق توسط سرمایه‌گذاران تمامی اوراق خریداری نشده را خریداری نماید. معمولاً این رکن توسط شرکت‌های تأمین سرمایه بر عهده گرفته می‌شود.

در طول عمر اوراق در صورتیکه سرمایه‌گذارانی که در دوره پذیره‌نویسی اوراق را خریداری نموده‌اند بخواهند قبل از سررسید اوراق خود را بفروشند آیا بانی موظف به خریداری اوراق می‌باشد؟

یکی دیگر از ارکان انتشار اوراق که در فرآیند انتشار اوراق الزامی است رکن بازارگردان اوراق است که نقدشوندگی اوراق را تا سررسید مثالی از انتشار اوراق بهادار بر عهده می‌گیرد. این رکن معمولاً توسط شرکت‌های تأمین سرمایه بر عهده گرفته می‌شود.

نحوه ارائه درخواست متقاضی تأمین مالی برای انتشار اوراق منفعت به چه صورت است؟

شرکت می‌تواند درخواست کتبی تأمین مالی خود را با مشخص نمودن مبلغ مورد نیاز و ارسال صورت‌های مالی خود از طریق لینک ذیل به تأمین سرمایه نوین ارائه نماید. شرکت تأمین سرمایه نوین با بررسی درخواست شرکت و احراز شرایط اولیه انتشار اوراق منفعت و بعد از انعقاد قرارداد مشاوره عرضه از ابتدا تا انتهای انتشار اوراق در کنار شرکت بوده و به وی خدمات مشاوره‌ای ارائه خواهد نمود. در مثالی از انتشار اوراق بهادار ضمن تأمین سرمایه نوین در کنار انجام خدمات مشاوره‌ای برخی از ارکان انتشار این اوراق از قبیل تعهدپذیره‌نویسی، بازارگردانی و عامل فروش را نیز از طریق خود و شرکت‌های زیر‌مجموعه بر عهده خواهد گرفت.

اوراق اجاره چیست و چگونه معامله می شود

اوراق اجاره بر طبق تعریف قانونی، اوراقی است که در حکم بدهی برای شرکت بوده و دارنده این اوراق مالکیت مشاع نسبت به دارایی‌های پایه آن دارد. می دانیم که تعریف گیج‌کننده‌ای است درنتیجه در ادامه، تعریف فوق را با تشریح سازوکار اوراق اجاره شفاف و ملموس می‌کنیم. اما در واقع اوراق اجاره چیست ؟ اوراق اجاره جزو ابزار بازار بدهی است. وقتی شرکتی این اوراق را منتشر می‌کند در واقع برای خود بدهی ایجاد می‌کند و درنتیجه بایستی طی بازه‌های زمانی مشخص به دارندگان اوراق سود پرداخت نماید. طبق قانون، اوراق اجاره بابت خرید دارایی‌های ثابتی هم چون ماشین‌آلات و تجهیزات, زمین, مثالی از انتشار اوراق بهادار وسایل حمل‌ونقل(مانند هواپیما) و ساختمان و تأسیسات منتشر می‌شود. بنابراین خریداران اوراق اجاره در حکم مالک آن دارایی محسوب می‌شوند. حال منظور از مشاع چیست؟

فرض کنید شرکت هواپیمایی ماهان بابت خرید یک فروند هواپیما نیازمند مبلغ ۳۰۰ میلیارد تومان پول است. ازآنجایی‌که این رقم بسیار بزرگ بوده مثالی از انتشار اوراق بهادار و از توان آن شرکت خارج است این شرکت تصمیم به انتشار اوراق اجاره می‌نماید. ازآنجایی‌که ارزش اسمی هر ورقه اجاره یک‌میلیون ریال است تعداد ۳ میلیون ورقه را منتشر می‌کند و از محل این سرمایه هواپیما را خریداری می‌نماید. حال فرض کنید که شما تعداد ۵۰۰۰۰ هزار عدد از این اوراق را خریداری می‌کنید. طبق تعریف شما مالک دارایی هستید اما شما تنها بخشی از سرمایه لازم را تأمین کرده‌اید و مابقی سرمایه توسط صدها نفر دیگر تأمین‌شده است. درنتیجه در این حالت می‌گویند که شما مالکیت مشاع نسبت به دارایی پایه موضوع اوراق دارید. پس از خرید اوراق توسط شما با توجه به ماهیت اوراق اجاره طی دوره‌های زمانی معین وجوهی در قالب سود این اوراق به شما پرداخت می‌گردد. حال که در رابطه با کلیت اوراق اجاره شناخت لازم را پیدا کردید در رابطه با سایر ویژگی‌های این اوراق و سازوکار معاملات آن مطالبی را ارائه می‌کنیم.

نکاتی در رابطه با اوراق اجاره

۱)همان‌طور که ذکر شد این اوراق در زمره اوراق بدهی می‌باشند و مشابه اوراق مشارکت درصد سود ثابتی دارند که در بازه‌های زمانی مشخصی پرداخت می‌شوند. هم‌چنین لازم به ذکر است که عمر این اوراق نیز از همان ابتدا مشخص می‌شود و درنتیجه شما به‌عنوان یک سرمایه‌گذار از تمام جزییات آن باخبر می‌شوید.

۲)اوراق اجاره با اوراق مشارکت تفاوت‌هایی دارند که در ادامه به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌شود:

۲-۱)اوراق مشارکت عموماً در جهت تأمین مالی پروژه‌های بزرگ و عمرانی منتشر می‌شود درحالی‌که دارایی‌های پایه موضوع این اوراق انواع دارایی ثابت همچون زمین, ساختمان و تأسیسات یا ماشین‌آلات و تجهیزات می‌باشند.

۲-۲)در پایان دوره اوراق مشارکت معادل مبلغ اسمی به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌گردد درحالی‌که در پایان دوره اوراق اجاره دارایی موضوع اجاره به فروش می‌رسد و درصورتی‌که ارزش دارایی کاهش پیداکرده باشد ضرر سرمایه‌ای به سرمایه‌گذاران تحمیل می‌گردد( البته عکس این حالت نیز محتمل است که درنهایت منجر به سود سرمایه‌ای می‌گردد).

۲-۳)ازآنجایی‌که دارایی موضوع اوراق اجاره یک دارایی ثابت است احتمال از بین رفتن دارایی وجود دارد که در این صورت ریسک حذف سرمایه در صورت عدم اعمال بیمه دارایی وجود دارد. درحالی‌که در اوراق مشارکت چنین ریسکی وجود ندارد. مثلاً فرض کنید که در مثال ما که در رابطه با خرید هواپیما بود هواپیمای مزبور در طی پرواز دچار سانحه شده و از بین برود. در این صورت اگر شرکت ماهان هواپیمای مزبور را بیمه نکرده باشد عملاً سرمایه اصلی و اولیه شما صفر خواهد شد.

۳)لازم به ذکر است که شرکت ناشر که از آن تحت عنوان بانی یاد می‌شود جهت انتشار اوراق اجاره یک شرکت مستقل تأسیس می‌کند که این شرکت درواقع واسطی میان شرکت بانی و سرمایه‌گذاران است. لازم به ذکر است که ارکان دیگری هم چون ضامن, امین و … وجود دارد که هرکدام از این‌ها نقشی از شروع فرایند انتشار تا اتمام آن دارند که در صورت لزوم برای شما توضیحاتی ارائه خواهد شد.

۴)در جهت افزایش جذابیت این اوراق از ضامن سودآوری در فرایند انتشار اوراق استفاده‌شده تا درصورتی‌که ناشر به هر دلیلی نتوانست در موعد مقرر سود اوراق اجاره را پرداخت کند ضامن، سود دوره اوراق را پرداخت نماید.

۵) لازم به ذکر است که اوراق اجاره در دو قالب اجاره به‌شرط تملیک و دارای اختیار فروش با قیمت معین منتشر می‌شوند. در حالت اجاره به‌شرط تملیک پس از پایان عمر اوراق اجاره دارایی به مالکیت بانی یا همان شرکت منتشرکننده اوراق منتقل می‌شود. اما در حالت دیگر ازآنجایی‌که دارایی مزبور در مالکیت ناشر نیست بایستی دارایی به ناشر فروخته شود. حال دو حالت پیش می‌آید:

۵-۱) قیمت دارایی در زمان مثالی از انتشار اوراق بهادار فروش بیش از قیمت خرید است و در این حالت به‌صورت عادی دارایی به ناشر فروخته می‌شود و وجوه حاصل از فروش بین سرمایه‌گذاران توزیع می‌شود.

۵-۲) اما اگر قیمت دارایی کمتر از قیمت زمان خرید آن باشد در این حالت به‌منظور جلوگیری از ضرر سرمایه‌ای( ضرر تحمیل‌شده به سرمایه‌گذاران ناشی از تفاوت قیمت خرید دارایی و قیمت فروش آن) از اوراق اختیار فروش استفاده می‌شود که پیرو آن به ازای هر ورقه یک قیمت مشخص که در برگه نگاشته شده وجوهی به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌گردد. مثلاً فرض کنید که در مثال ما بابت انتشار اوراق اجاره یک اختیار فروش باقیمت اعمال یک‌میلیون ریال نیز به سرمایه‌گذار داده‌شده است. حال فرض کنید در زمان اتمام عمر اوراق قیمت روز هواپیما ۲۷۰ میلیارد تومان شده باشد. درنتیجه اگر اوراق اختیار فروش اعطا نشده بود به هر سرمایه‌گذار بابت هر ورقه اجاره تنها مبلغ ۹۰ هزار تومان مثالی از انتشار اوراق بهادار پرداخت می‌شد درحالی‌که به دلیل در اختیار داشتن برگه اختیار فروش به هر سرمایه‌گذار مبلغ اسمی خرید پرداخت می‌گردد. درحالی‌که اگر قیمت فروش بیش از ۳۰۰ میلیارد تومان می‌شد در این صورت نیازی به استفاده از اوراق اختیار فروش نیست.

معاملات اوراق اجاره

۱)شرکت ناشر، اوراق اجاره را برای مرتبه اول از طریق یکی از نهادهای مالی همچون بانک‌ها یا مؤسسات اعتباری و یا از طریق شرکت فرابورس ایران و از طریق معاملات کارگزاری می‌فروشد. بنابراین جهت خرید اوراق اجاره بایستی از شیوه انتشار اوراق آگاهی یابید.

۲)معمولاً ارزش اسمی این اوراق یک‌میلیون ریال است که شما با پرداخت مبلغ مدنظر خود تعداد مشخصی از این اوراق را در اختیار خواهید گرفت. برای مثال به این نماد که نمونه‌ای از اوراق اجاره منتشرشده در بورس است توجه فرمایید:

همان‌طور که مشاهده می‌فرمایید این اوراق اجاره از طریق دولت در سال ۱۳۹۴ منتشرشده است و تاریخ سررسید آن ۲۶ اسفند ۱۳۹۸ می‌باشد. حال به اطلاعیه عرضه اولیه این اوراق و جزییات آن توجه فرمایید:

توجه فرمایید که جهت خرید اوراق اجاره می بایست با مراجعه به یکی از کارگزاری های بورس اقدام به اخذ کد معاملاتی کرده و پس از آن اقدام به خرید اوراق اجاره نمایید.

بر طبق اطلاعیه فوق، تعداد اوراق منتشرشده ۵ میلیون برگه بانام است که قیمت هر ورق یک‌میلیون ریال است. محدودیتی در حداکثر تعداد اوراق خریداری‌شده توسط هر کد معاملاتی وجود ندارد اما در هر نوبت تنها می‌توانید ۵۰ هزار برگه را درخواست نمایید( مثلاً اگر شما تعداد ۷۰ هزار برگه را می‌خواهید بخرید، می‌بایست در یک نوبت تعداد ۵۰ هزار برگه و در نوبت دوم ۲۰ هزار برگه را درخواست نمایید). نرخ بهره سالیانه این اوراق ۱۸ درصد است که در دوره‌های ۶ ماهه پرداخت می‌گردد( با توجه به اینکه تاریخ عرضه این اوراق ۲۶ اسفند ۱۳۹۴ بوده است درنتیجه تاریخ پرداخت سود در ۲۶ شهریور و ۲۶ اسفند هرسال پرداخت می‌گردد. همچنین اگر شما زودتر از موعد بخواهید این اوراق را بفروشید می‌توانید از طریق سامانه معاملات آنلاین یا از طریق کارگزاری خود اقدام به فروش اوراق نموده و وجوه حاصل از فروش این اوراق تا روز بعد در حساب شما قرار خواهد گرفت.

۳)سود ناشی از مالکیت اوراق اجاره و هم‌چنین وجوه ناشی از تسویه پایان دوره به حسابی که شما به کارگزار اعلام می‌کنید واریز خواهد شد و بنابراین به این موضوع توجه ویژه‌ای داشته باشید.